Mental Health: तणाव.. पिढ्यांची देण? एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे कसा जातो? काय आहे 'जनरेशनल ट्रॉमा'? मानसोपचार तज्ज्ञ म्हणतात..

Mental Health: काहीवेळा तुम्हाला तुमच्या रागाचे, तणावाचे किंवा दुःखाचे कारण समजू शकत नाही हे तुमच्या पूर्वजांकडून तुम्हाला मिळालेल्या पिढ्यानपिढ्या आघातामुळे असू शकते. 

Mental Health lifestyle marathi news stress pass from one generation

Source : Google

Mental Health: कधी कधी आपण उगाचच एखाद्या गोष्टीचा ताण घेत बसतो.. नाही का? असे अनेक लोक आहेत, जे छोट्या छोट्या गोष्टींवरून टेन्शन घेतात. काहीवेळा तुम्हाला तुमच्या रागाचे, तणावाचे किंवा दुःखाचे कारण समजू शकत नाही, पण हे तुमच्या पूर्वजांकडून तुम्हाला मिळालेल्या पिढ्यानपिढ्या आघातामुळे असू शकते. अनेक वेळा, लोक नकळत त्यांच्या कौटुंबिक समस्यांचा ट्रॉमा त्यांच्या मुलांना देतात. या विषयावर जागरूकता वाढवणे आणि मानसिक आरोग्याकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे, जेणेकरून भविष्यातील मुलं हे चक्र मोडून चांगल्या भविष्याकडे वाटचाल करू शकतील.

 

एक मानसिक आणि भावनिक अनुभव..!

पिढ्यान्पिढ्या चालत आलेला जनरेशनल ट्रॉमा हा मानसिक संघर्षही म्हणता येईल. हा एक मानसिक आणि भावनिक अनुभव आहे जो एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे जातो. याचा परिणाम केवळ वैयक्तिकरित्या आघात झालेल्या व्यक्तीवरच होत नाही तर त्यांच्या मुलांवर आणि मुलांवरही होतो. हा आघात एखाद्या मोठ्या सामाजिक, ऐतिहासिक किंवा कौटुंबिक घटनेतून उद्भवू शकतो, जसे की घरगुती त्रास, अत्याचार किंवा गरिबी, सतत भांडणं इत्यादी..

 

पूर्वजांचं मानसिक आणि भावनिक ओझं पुढच्या पिढीकडे?

हा ट्रॉमा सध्याच्या पिढीवर थेट परिणाम करत नाही, परंतु पूर्वजांचे अनुभव आणि त्यांच्या प्रतिक्रियांमधून मानसिक आणि भावनिक ओझे म्हणून पुढे नेले जाते. तसेच, हे अनेक पिढ्यांपर्यंत चालू शकते. त्याचा परिणाम एखाद्या व्यक्तीच्या मानसिक आणि भावनिक आरोग्यावर खोलवर होऊ शकतो. अशावेळी, हे समजून घेणे आवश्यक आहे की ते कसे वाढते? कोणत्या समस्या उद्भवू शकतात? त्यावर उपाय काय आहेत?

 

जनरेशनल ट्रॉमा म्हणजे काय? ते कसे घडते?

हेल्थशॉर्टने घेतलेल्या मुलाखतीनुसार मानसोपचार तज्ज्ञ डॉ. राहुल राय कक्कर स्पष्ट सांगतात की 'जनरेशनल ट्रॉमा सामान्यत: अशा परिस्थितीत विकसित होतो, जेव्हा एखाद्या कुटुंबाने दीर्घ कालावधीसाठी अत्यंत तणाव, हिंसाचार, गैरवर्तन किंवा सामाजिक अन्याय सहन केला असेल. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, येथे नमूद केलेल्या कारणांमुळे या प्रकारचा ट्रॉमा विकसित होऊ शकतो.

 

तुमचा ट्रॉमा तुमच्या मुलांवर सोपवू नका

भिन्न इतिहास आणि संस्कृती

मोठ्या ऐतिहासिक घटना जसे की संघर्ष, दडपशाही, दारिद्र्य आणि शोषणामुळे कुटुंबांमध्ये खोल आघात होऊ शकतात. जेव्हा कुटुंबातील सदस्य अशा अनुभवातून जातात, तेव्हा ते नकळत या आघाताचा भावनिक भार त्यांच्या पिढीवर टाकतात. उदाहरणार्थ, लढाईनंतरच्या ताणतणावाने ग्रासलेली एखादी व्यक्ती त्याच्या किंवा तिच्या मुलांना त्याच्या चिंता, भीती आणि भावनिक असुरक्षितता देऊ शकते.

कौटुंबिक वातावरण आणि वागणूक

ज्या कुटुंबात आघात झालेले आहेत, तेथे मुले नकळतपण भावना आणि वर्तन अनुभवू शकतात. आघाताने त्रासलेले पालक आपल्या मुलांशी सामान्य पद्धतीने संबंध ठेवू शकत नाहीत आणि कधीकधी कठोर होतात. यामुळे मुलांमध्ये भीती, असुरक्षितता आणि कमी आत्मसन्मान यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात.

अनुवांशिक प्रभाव

ट्रॉमाचा परिणाम केवळ मानसिक आणि भावनिक नसून अनुवांशिक देखील असतो. जास्त ताण किंवा आघात आपल्या हार्मोन्सवर परिणाम करू शकतात आणि भविष्यातील पिढ्यांपर्यंत जाऊ शकतात. याचा अर्थ असा आहे की ज्या व्यक्तीला एका पिढीमध्ये आघात होतो, तो त्यांच्या पुढच्या पिढ्यांवर हा परिणाम पाहू शकतो, जरी त्यांना तो आघात प्रत्यक्षपणे जाणवला नसला तरीही.

सामाजिक कारणं

समाज आणि कुटुंबातील आघात लपवण्याची किंवा नाकारण्याची प्रवृत्ती देखील एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे जाऊ शकते. समाजातील ट्रॉमाशी संबंधित लाज किंवा अपराधीपणामुळे, लोक त्यांच्या वेदना शेअर करत नाहीत, ज्यामुळे हा अनुभव पुढच्या पिढीपर्यंत पोहोचतो.

जनरेशनल ट्रॉमामुळे कोणत्या समस्या उद्भवतात?

पिढीच्या ट्रॉमामुळे संबंधित अनेक मानसिक आणि भावनिक समस्या असू शकतात, ज्याचा परिणाम व्यक्तीच्या वैयक्तिक आणि सामाजिक जीवनावर होतो. हे केवळ मानसिक आरोग्याशी संबंधित नाही, तर एखाद्या व्यक्तीच्या संपूर्ण आयुष्यावर आणि सर्व नातेसंबंधांवर त्याचा परिणाम होऊ शकतो.

मानसिक आरोग्य समस्या

मानसिक समस्या जसे की नैराश्य, चिंता आणि पोस्ट-ट्रॉमॅटिक स्ट्रेस डिसऑर्डर (PTSD) पिढीच्या आघाताशी संबंधित असू शकतात. ज्या व्यक्तींच्या पूर्वजांना गंभीर दुखापत झाली आहे ते नकळतपणे त्यांच्या स्वतःच्या जीवनात त्या अनुभवांची पुनरावृत्ती करू शकतात. यामुळे निराशा, चिंता आणि अस्थिरतेची भावना येऊ शकते.

भावनिक अस्थिरता

• पिढ्यानपिढ्या दुखापतीने ग्रस्त असलेल्या व्यक्ती बहुतेक वेळा जगाला एक धोकादायक म्हणून पाहतात. 
• त्यांना इतरांवर विश्वास ठेवणे आणि सतत चिंता आणि भीतीने जगणे कठीण वाटते. 
• अशा लोकांना त्यांच्या नात्यात अनेकदा अडचणी येतात. 
• इतरांशी निरोगी संबंध निर्माण करण्याची त्यांची क्षमता मर्यादित असू शकते. 
• ते नकळत राग, असुरक्षितता आणि निराशाने वेढलेले असू शकतात.

 

हेही वाचा>>>

 

(टीप : वरील सर्व गोष्टी माहिती म्हणून वाचकांपर्यंत पोहोचवत आहोत. एबीपी माझा यातून कोणताही दावा करत नाही. )