PHOTO: अंतराळातील 'या' घटनांनी यंदाचं वर्ष गाजवलं

ब्लॅक होलचं पहिलं चित्र अन् हबललने शोधलेला सर्वात मोठा धुमकेतू, अंतराळातील अशा अनेक घटनांनी यंदाचं वर्ष गाजवलं.

NASA

यंदाचे वर्ष अंतराळ अभ्यासासाठी विशेष असं ठरलं आहे. अंतराळ शास्त्रज्ञांनी व्यावसायिक उद्योग आणि परदेशी राष्ट्रांच्या सहकार्याने या वर्षी अनेक अविश्वसनीय गोष्टी साध्य केल्या आहेत.

आकाशगंगेतील सुपरमॅसिव्ह ब्लॅक होलचे चित्र टिपण्यात नासाच्या शास्त्रज्ञांना यश आलं आहे. या ब्लॅकहोलचे वैशिष्ट्य म्हणजे आपल्या गुरुत्वाकर्षणाच्या जोरावर कोणत्याही वस्तूला आपल्याकडे खेचून घेण्याची क्षमता या ब्लॅक होलमध्ये आहे. इव्हेन्ट होरायझन टेलिस्कोप (EHT) या आंतरराष्ट्रीय संस्थेच्या वतीनं हे चित्र प्रदर्शित करण्यात आलं आहे. याच आतंरराष्ट्रीय संस्थेकडून 2019 साली पहिल्यांदाच दुसऱ्या एका आकाशगंगेतील ब्लॅक होलचे चित्र प्रदर्शित करण्यात आलं होतं हे विशेष.

जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप व्यवसायासायिक वापरासाठी खुले: अंतराळातील सर्वात शक्तिशाली वेधशाळेने म्हणजे नासाने जानेवारीच्या उत्तरार्धात पृथ्वीपासून 1 दशलक्ष मैल दूर असलेल्या स्थानकाचा वेध घेतला आणि त्या ठिकाणाचा क्लिष्ट, टेनिस कोर्ट-आकाराची सन शील्डचे फोटो घेतले. खगोलशास्त्रज्ञांचा असा अंदाज आहे की या दुर्बिणीमुळे ब्रह्मांडाबद्दलच्या आपल्या माहितीमध्ये महत्त्वाची भर पडेल आणि त्यामुळे कोट्यवधी प्रकाश-वर्ष दूर अंतराळाचे छायाचित्र मिळेल.

NASA's mega moon rocket: स्टॅच्यू ऑफ लिबर्टीइतके उंच रॉकेटचे मार्चमध्ये लॉंचिंग करण्यात आलं. यूएस स्पेस एजन्सीने फ्लोरिडा लाँचपॅडवरुन त्याची महत्त्वपूर्ण चाचणी केली. NASA चा विश्वास होता की पहिले अनक्र्युड लाँचिंग मे महिन्याच्या सुरुवातीला होऊ शकते. परंतु चाचणी दरम्यान अनेक समस्या उद्भवल्या, ज्यामुळे त्याच्या लॉंचिंगमध्ये अधिक विलंब झाला. रॉकेट टेकऑफसाठी केव्हा तयार होईल हे स्पष्ट नाही. हे रॉकेट आतापर्यंत बांधलेले सर्वात महागडे मानले जाते. प्रत्येक प्रक्षेपणाची किंमत 4 अब्ज डॉलर्सपेक्षा जास्त आहे. ही किंमत संपूर्ण नासाच्या बजेटच्या सुमारे एक पंचमांश इतकी आहे.

Saturn's moon Mimas: शनीचा चंद्र 'मीमास'वर मानवी जीवनाला आधार देऊ शकेल असा काहीसा पुरावा हाती लागला आहे. प्लॅनेटरी सायन्स जर्नल इकारसमध्ये प्रकाशित झालेल्या नवीन संशोधनात शास्त्रज्ञांना अनपेक्षितपणे चंद्राच्या बर्फाळ कवचाखाली महासागराची चिन्हे कशी सापडली याचे वर्णन केले आहे. या अभ्यासाला निश्चित पुरावा मिळाला नसला तरी आता आकर्षक पुरावे आहेत. राहण्यायोग्यतेसाठी पाणी हा एक महत्त्वाचा घटक आहे, ज्यामुळे जीवनाची भरभराट होऊ शकेल असे वातावरण निर्माण होते.

मंगळाच्या नवीन विहंगावलोकन प्रतिमांनी त्या ग्रहाबद्दल महत्त्वाची आणि सकारात्मक माहिती दिली आहे. मंगळाच्या बहुतेक वातावरणात वरवर कृमीसारखी लकीर आहे, जी उत्तरेतल्या चमकत्या अरोराशी (aurora) साम्यता दर्शवते. मंगळाचा अरोरा हा अल्ट्राव्हायोलेट प्रकाशाचा एक चमकणारा, वळलेला बँड आहे जो डेसाईडपासून हजारो मैलांवर पसरलेला आहे. सूर्याकडे तोंड करून तो ग्रहाच्या मागील बाजूस आहे.

हबल स्पेस टेलिस्कोपने नुकत्याच शोधलेल्या धूमकेतूचे (comet) केंद्रक 85 मैल पसरलेले आहे हे स्पष्ट केले आहे. यामुळे तो आतापर्यंतचा सर्वात मोठा स्पेस स्नोबॉल ठरल्याचं स्पष्ट झालंय. बर्फ, धूळ आणि खडकाचा हा तेजस्वी गोळा, धूमकेतू बर्नार्डिनेली-बर्नस्टीन, र्‍होड आयलंडच्या दुप्पट रुंदीचा आहे आणि कदाचित त्याचे वजन 500 ट्रिलियन टन आहे. संशोधकांचे म्हणणं आहे की या धूमकेतूचे प्रमाण महत्त्वपूर्ण आहे. कारण ते आपल्या सूर्यमालेच्या दूरच्या बाहेरील भागात फिरत असलेल्या धूमकेतूंच्या आकाराच्या श्रेणीबद्दल एक संकेत देते.