M. S. Swaminathan : स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या हरितक्रांतीचे जनक डाॅ. एम. एस. स्वामीनाथन यांचे निधन; कृषी क्षेत्राचा चालता बोलता इतिहास काळाच्या पडद्याआड
M. S. Swaminathan : भारतातील कमी उत्पन्न असलेल्या शेतकर्यांना अधिक उत्पादन देण्यास मदत करणाऱ्या धानाच्या उच्च-उत्पादक जाती विकसित करण्यात स्वामिनाथन यांचा मोठा वाटा होता.
चेन्नई (तमिळनाडू) : स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या हरितक्रांतीचे जनक (India Green Revolution) म्हणून ओळखले जाणारे डाॅ. एम. एस. स्वामिनाथन (M. S. Swaminathan) यांचे आज (28 सप्टेंबर) गुरुवारी निधन झाले. ते 98 वर्षांचे होते. भारतातील कमी उत्पन्न असलेल्या शेतकर्यांना अधिक उत्पादन देण्यास मदत करणाऱ्या धानाच्या उच्च-उत्पादक जाती विकसित करण्यात स्वामिनाथन यांचा मोठा वाटा होता. स्वामीनाथन यांच्या पश्चात त्यांची पत्नी मीना आणि तीन मुली सौम्या स्वामीनाथन, मधुरा स्वामीनाथन आणि नित्या स्वामीनाथन आहेत.
तामिळनाडूमधील तंजावर जिल्ह्यात स्वामीनाथन यांचा जन्म
स्वामिनाथन यांना 1987 मध्ये प्रथम जागतिक अन्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते. त्यानंतर त्यांनी चेन्नई येथे एमएस स्वामीनाथन रिसर्च फाउंडेशनची स्थापना केली. अनेक पुरस्कारांव्यतिरिक्त, स्वामिनाथन हे रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार (1971) आणि अल्बर्ट आइनस्टाईन जागतिक विज्ञान पुरस्कार (1986) प्राप्तकर्ते आहेत. तामिळनाडूमधील तंजावर जिल्ह्यात स्वामीनाथन यांचा जन्म झाला.1960 च्या दशकात जेव्हा नुकत्याच स्वतंत्र झालेल्या भारतात मोठ्या प्रमाणात दुष्काळाची शक्यता होती, तेव्हा उच्च उत्पादन देणार्या गहू आणि तांदळाच्या जाती भारतात आणल्याबद्दल आणि विकसित करण्यासाठी त्यांना प्रथम जागतिक अन्न पुरस्कार देण्यात आला होता. त्यांची मुलगी डॉ सौम्या स्वामीनाथन यांनी 2019-2022 पर्यंत जागतिक आरोग्य संघटनेत (WHO) मुख्य शास्त्रज्ञ म्हणून काम केले. त्यांनी जानेवारीच्या सुरुवातीला MSSRF चे अध्यक्षपद स्वीकारले आहे.
स्वामिनाथन यांची 1949 मध्ये संशोधन कारकीर्द सुरु
स्वामिनाथन यांनी 1949 मध्ये बटाटा, गहू, तांदूळ आणि तागावर संशोधन करून कारकीर्द सुरू केली. 1960 च्या दशकात, जेव्हा भारत मोठ्या प्रमाणात दुष्काळाच्या उंबरठ्यावर होता ज्यामुळे अन्नधान्याचा तुटवडा निर्माण झाला होता, तेव्हा स्वामिनाथन आणि नॉर्मन बोरलॉग आणि इतर शास्त्रज्ञांनी गव्हाच्या उच्च उत्पादनाच्या जातीचे बियाणे विकसित केले. यामुळे भारतातील पारंपारिक शेतीपासून बियाणे आणि संबंधित तंत्रांच्या उच्च-उत्पादक वाणांच्या माहिती मिळण्याकडे संक्रमण झाले. त्यामुळे भारतात हरितक्रांती झाली आणि स्वामीनाथन यांना हरितक्रांतीचे जनक म्हटले गेले.
देश ते जागतिक स्तरापर्यंत सन्मान
स्वामिनाथन यांनी विविध कृषी संशोधन प्रयोगशाळांमध्ये प्रशासकीय पदे भूषवली. त्यांनी भारतीय कृषी संशोधन परिषद आणि नंतर आंतरराष्ट्रीय भात संशोधन संस्थेचे महासंचालक म्हणून काम केले. 1979 मध्ये त्यांनी कृषी मंत्रालयाचे प्रधान सचिव म्हणूनही काम पाहिले. 1988 मध्ये एमएस स्वामिनाथन हे इंटरनॅशनल युनियन ऑफ द कॉन्झर्व्हेशन ऑफ नेचर अँड नॅचरल रिसोर्सेसचे अध्यक्ष झाले होते. स्वामिनाथन यांनी कृषी विज्ञान क्षेत्रातील योगदानासाठी अनेक पुरस्कार आणि प्रशंसा मिळवली आहे. त्यांना 1961 मध्ये शांती स्वरूप भटनागर पुरस्कार आणि 1986 मध्ये अल्बर्ट आइनस्टाइन जागतिक विज्ञान पुरस्कार देण्यात आला होता.
इतर महत्वाच्या बातम्या
महत्त्वाच्या बातम्या
