वाढत्या प्रदूषणाचा फुप्फुसावर विपरित परिणाम; काळजी घ्या अन्यथा...; तज्ज्ञांनी दिलाय धोक्याचा इशारा

Pulmonary Disease Symptoms: शहरांतील बांधकाम आणि औद्योगिक कचऱ्यामुळे होणारं वायू प्रदूषण श्वसन प्रणालीवर लक्षणीय परिणाम करू शकतात, ज्यामुळे अनेक आरोग्य समस्या उद्भवतात.

Pulmonary Disease Symptoms

Source : istockphoto

Pulmonary Disease Symptoms And Causes: सध्या देशातील महत्त्वाच्या शहरांमधील हवेची गुणवत्ता खालावली आहे. तसेच, यामुळे अनेकांना श्वसनाचे विकार (Respiratory Disorders) तसेच, फुफ्फुसांच्या आजाराचा (Lung Diseases) सामना करावा लागत आहे. शहरांतील बांधकाम आणि औद्योगिक कचऱ्यामुळे होणारं वायू प्रदूषण श्वसन प्रणालीवर लक्षणीय परिणाम करू शकतात, ज्यामुळे अनेक आरोग्य समस्या उद्भवतात. मुख्यतः वायुप्रदूषणाचा श्वसन प्रणालीवर अधिक परिणाम होऊ शकतो. 

आरोग्यासाठी हवा आणि पाणी हे दोन्ही जीवनावश्यक  घटक आहेत. अशात हेच घटक मोठ्या प्रमाणावर प्रदूषित होत आहेत. त्यामध्ये सतत होणाऱ्या बांधकामांमुळे अधिक धूळ आणि कचऱ्याची समस्या निर्माण होते आणि त्यामुळे वेगवेगळे आजार होण्यास कारणीभूत ठरतात. प्रदूषित हवेमुळे आपण श्वसनामार्गानं खालील घटक मुख्यत शरीरामध्ये घेत असतो, त्यामुळे आरोग्याच्या समस्या उद्भवतात

पुणे पिंपरीतील डीपीयू सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलमधील फुफ्फुस प्रत्यारोपण आणि श्वसन विकार तज्ज्ञ डॉ. राहुल केंद्रे यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, बांधकाम आणि औद्योगिक कचऱ्यामुळे फुप्फुस आणि आरोग्यावर इतर परिणाम होतात. सध्या यामुळे अनेक आजार उद्भवतात. जाणून घेऊयात सविस्तर... 

1. श्वसनाद्वारे प्रदूषित सूक्ष्म कण फुफ्फुसात खोलवर आत घेतले जाऊ शकतात, ज्यामुळे दमा आणि क्रॉनिक ऑब्स्ट्रक्टिव्ह पल्मोनरी डिसीज (सीओपीडी) सारख्या विद्यमान श्वसन स्थितींमध्ये वाढ होऊ शकते. तसेच, यामुळे दीर्घकाळापर्यंत प्रदूषित हवेच्या संपर्कात राहिल्यास फुफ्फुसाचं कार्य कमी होऊ शकतं, विशेषत: शारीरिक हालचाली दरम्यान श्वास घेणं कठीण होतं.

2. अस्थिर सेंद्रिय संयुगांमुळे चिडचिड होऊ शकते. प्रदूषित सेंद्रिय संयुगांमुळे श्वसन प्रणालीला त्रास देऊ शकतात, ज्यामुळे खोकला, घरघर आणि श्वास लागणं यांसारखी लक्षणं दिसू शकतात. याच्या दीर्घकालीन संपर्कामुळे दम्याचा धोका, तसेच इतर श्वसन रोग होऊ शकतात. 

प्रदूषित हवेमध्ये मुख्यतः सल्फर डायऑक्साइड, नायट्रोजन ऑक्साइड, नायट्रोजन ऑक्साइड आणि ओझोन यांसारख्या विषारी सेंद्रिय वायूंचा समावेश असतो. ज्यामुळे वायुमार्गाची जळजळ, दमा आणि श्वसनाचे इतर विकार, वायुमार्गांना सूज किंवा फुप्फुस कमजोर होणं यासारखी लक्षणं दिसून येऊ शकतात. 

विशेषतः कार्बन मोनोऑक्साइड हिमोग्लोबिनशी संबंधित आहे, ज्यामुळे रक्ताची ऑक्सिजन वाहून नेण्याची क्षमता कमी होते, ज्यामुळे डोकेदुखी, चक्कर येणं आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये, बेशुद्धी यांसारखी लक्षणे दिसून येतात. 

विषारी जड धातू जसे की शिसे, मर्क्युरी श्वसनमार्गानं आत घेतल्यानं जड धातूंच्या  फुफ्फुसाचं नुकसान होऊ शकतं, ज्यामुळे खोकला, श्वास घेण्यास त्रास होणं आणि छातीत दुखणं यांसारखी लक्षणं उद्भवू शकतात.

वायू प्रदूषणामुळे दम्याचा अटॅक येऊ शकतो, ज्यामुळे व्यक्तींना श्वास घेणं कठीण होतं आणि वैद्यकीय मदतीची आवश्यकता असते. 

बाळाच्या वाढीवर परिणाम

बांधकाम आणि औद्योगिक कचऱ्यामध्ये असणाऱ्या विषारी वायू, दूषित प्रदूषक घटक बाळांची वाढ आणि विकासावर परिणाम करू शकतात. 

• औद्योगिक कारखाने अनेकदा हवेत प्रदूषक सोडतात, जे गर्भवती महिला श्वसनाद्वारे शरीरात घेतात जसे की, विषारी रासायनिक घटक जसे की जड धातू (शिसे, पारा), एस्बेस्टोस, पीसीबी आणि इतर प्रदूषक जन्मापूर्वी वायूंच्या संपर्कात आल्यानं गर्भाची वाढ आणि विकास प्रभावित होऊ शकतो.
• औद्योगिक कचऱ्याची अयोग्य विल्हेवाट लावल्यानं पाण्याचे स्रोत दूषित होऊ शकतात. दूषित पाणी किंवा दूषित मातीत उगवलेलं अन्न सेवन केल्यानं लहान मुलांमध्ये वाढ खुंटण्यासह विविध आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात.

वायू प्रदूषण आणि बांधकामांच्या कचऱ्यांमुळे होणाऱ्या प्रदूषणापासून कसा बचाव करावे?

वायू प्रदूषण (Air Pollution)

1. माहिती घ्या : तुमच्या क्षेत्रातील हवेच्या गुणवत्तेचे निर्देशांक तपासा आणि खराब हवेच्या गुणवत्तेच्या दिवसांमध्ये घरा बाहेरील क्रियाकल्प टाळा.
2. कारचा वापर कमी करा : वाहनांचे उत्सर्जन कमी करण्यासाठी चालणे, दुचाकी चालवणे किंवा सार्वजनिक वाहतूक वापरणे सोयीचे ठरेल.  
3. एअर प्युरिफायर वापरा : विशेषतः घरामध्ये, एअर प्युरिफायर प्रदूषक काढून टाकण्यास मदत करू शकतात. 
4. धूम्रपान आणि सेकंडहँड स्मोक टाळा : हे दोन्ही वायू प्रदूषणाचे महत्त्वपूर्ण स्रोत आहेत.

जल प्रदूषण (Water Pollution)

1. सुरक्षित पेयजल : तुमचे पिण्याचे पाणी स्वच्छ आणि सुरक्षित असल्याची खात्री करा. आवश्यक असल्यास वॉटर फिल्टर वापरा.
2. प्लॅस्टिकचा वापर मर्यादित करा : प्लॅस्टिक हानिकारक रसायने सोडू शकते. त्यामुळे प्लॅस्टिकचा वापर कमी करा. 

औद्योगिक आणि बांधकाम कचरा 

1. औद्योगिक कचरा विल्हेवाट आणि उत्सर्जनाचे नियमन करणाऱ्या धोरणांना समर्थन देऊन त्याचे पालन झाले पाहिजे.
2. स्थानिक आरोग्य अहवालांचे निरीक्षण करा : जवळपासच्या औद्योगिक साइट्सशी संबंधित कोणत्याही आरोग्य सल्ल्यांबद्दल जागरूक रहा. 
3. कचऱ्याची योग्य विल्हेवाट : घरातील कचऱ्याची जबाबदारीने विल्हेवाट लावा. धोकादायक कचऱ्याचा पुनर्वापर आणि विल्हेवाट लावा.  

ध्वनी प्रदूषण (Noise Pollution)

1. आवाज नियंत्रक वापर करा: मोठ्या आवाजाच्या संपर्कात असताना, विशेषत: औद्योगिक भागात किंवा मैफिलींमध्ये. 
2. आवाज कमी करण्याचे उपाय: तुमच्या घरात ध्वनी कमी करणारे हेडफोन किंवा ध्वनीरोधक वापरा. 
3. ध्वनी नियमांचे समर्थन करा: तुमच्या समुदायातील आवाजाच्या नियमांना समर्थन द्या आणि त्याला प्रोत्साहन द्या.

(टिप : वरील सर्व गोष्टी माहिती म्हणून वाचकांपर्यंत पोहोचवत आहोत. एबीपी माझा यातून कोणताही दावा करत नाही. त्यामुळे शरीराच्या कोणत्याही समस्येवर कोणताही उपाय करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घेणं गरजेचं आहे.)

महत्त्वाच्या इतर बातम्या :