BLOG: नवरात्री विशेष | भाग 5 : आनंदीबाई जोशी : भारताची पहिली महिला डॉक्टर

Navratri special Anandibai joshi

Source : Abp

“९ दिवस ९ महान स्त्रियांच्या प्रेरणागाथा” या मालिकेत आजची कथा आहे अशा स्त्रीची, जिने केवळ आपल्या आयुष्याचा संघर्षच नाही तर संपूर्ण भारतीय समाजाला नवा मार्ग दाखवला. त्या म्हणजे आनंदीबाई जोशी – भारतातील पहिल्या महिला डॉक्टर. “जेव्हा दु:खाला जिद्देचं रूप दिलं जातं, तेव्हा इतिहास घडतो.” भारताच्या पहिल्या महिला डॉक्टर आनंदीबाई जोशी यांची कहाणी ही अशाच एका दुर्दम्य इच्छाशक्तीची, सामाजिक बंधनांवर मात करणाऱ्या निर्धाराची आणि स्वतःच्या दु:खातून संपूर्ण समाजासाठी नवा मार्ग शोधणाऱ्या स्त्रीची आहे.

अल्पवयीन विवाह आणि लवकर आलेली जबाबदारी (Marriage)

आनंदीबाईंचं लग्न वयाच्या फक्त ९ व्या वर्षी झालं. बालविवाहाच्या काळात शिक्षण, आत्मनिर्भरता, स्वप्नं—या गोष्टी अगदी अशक्य वाटत असतानाही, आनंदीबाई यांनी आपल्या ध्येयावर लक्ष केंद्रित केलं. घर, जबाबदाऱ्या, आणि परंपरांचा बंधनं असतानाही त्यांचं शिक्षणाविषयीचं प्रेम तसंच राहिलं.

व्यक्तिगत दु:खातून उगमलेली जागृती

त्यांचं पहिलं अपत्य काही महिन्यांचंच असताना, केवळ योग्य वैद्यकीय सुविधा न मिळाल्यामुळे निधन पावलं.
हा धक्का आनंदीबाईंच्या जीवनात एक वळणबिंदू ठरला.
त्यांनी ठरवलं — “आपल्यासारख्या महिलांना जर डॉक्टर मिळाले, तर कितीतरी प्राण वाचू शकतात.”

अमेरिकेचा प्रवास – सामाजिक आणि वैयक्तिक आव्हानांशी लढाई

१८८३ साली, वयाच्या १९ व्या वर्षी, आनंदीबाई अमेरिकेला गेल्या — Women’s Medical College of Pennsylvania मध्ये शिक्षण घेण्यासाठी.
पण या प्रवासात त्यांना अनेक आव्हानांना तोंड द्यावं लागलं: भाषा, अन्नपद्धती, हवामान आणि एकटेपणा – सर्वच अनोळखी. आरोग्य समस्यांमध्ये ट्युबरक्युलोसिसची साथ – तरीही त्यांनी अभ्यास थांबवला नाही.समाजाचा विरोध – “स्त्रीने विदेशात जावं?” अशा टीका आणि निंदा.
त्यांच्या जीवनशैलीवर भारतात चर्चा रंगली होती. पण त्यांनी कोणत्याही विरोधाची पर्वा न करता शिक्षण चालू ठेवलं.

वैद्यकीय अभ्यास आणि भारतीय संदर्भ

त्यांच्या एम.डी. प्रबंधाचा विषय होता —“Aryan Hindus मधील प्रसूती-विज्ञान (Obstetrics)” या प्रबंधात त्यांनी आयुर्वेदिक परंपरा आणि आधुनिक वैद्यकशास्त्र यांचा अद्भुत संगम साधला.

इतिहास निर्मिती – भारताची पहिली महिला डॉक्टर (History)

१८८६ साली, त्यांनी M.D. पदवी मिळवली आणि भारतातील पहिल्या महिला डॉक्टर ठरल्या.
हा केवळ त्यांच्या आयुष्यातील यश नव्हतं, तर भारतीय स्त्रियांच्या इतिहासात एक नवा अध्याय होता.
त्यांचं आयुष्य हे सामाजिक बदलाचं प्रतीक होतं.त्यांनी सिद्ध केलं की स्त्रीची जागा केवळ घरापुरती मर्यादित नाही.
त्यांनी दाखवून दिलं की दु:खाचं रुपांतर ध्येयात करता येतंआणि सर्वात महत्त्वाचं – त्यांनी भारतीय समाजाला एक सशक्त आदर्श दिला.

आजच्या पिढीसाठी शिकवण

आनंदीबाईंची गोष्ट आपल्याला शिकवते की, स्वप्नं मोठी असावीत आणि ती पूर्ण करण्याची हिंमत त्याहून मोठी असावी. आज जिथे मुलींना शिक्षणाची संधी उपलब्ध आहे, तिथे त्यांच्या संघर्षातून प्रेरणा घेणं अत्यंत गरजेचं आहे.

स्मरण आणि कृतज्ञता

आज, आनंदीबाई जोशींच्या रूपानं आपण केवळ एक वैद्यकीय शिल्पकार नाही, तर एक सामाजिक क्रांतीकारक पाहतो.
त्यांचा प्रवास, त्यांची जिद्द, आणि त्यांचं ध्येय — हे सर्वच आजही प्रेरणा देणारं आहे.