Maratha Reservation : मराठा आरक्षणाच्या लढाईत सातारा गॅझेटियरचं महत्व काय? पश्चिम महाराष्ट्रातील कुणबी नोंदीसाठी ते का महत्त्वाचं?
Maratha Reservation Satara Gazette : मराठा आणि कुणबी समाजाचा ऐतिहासिक संबंध असल्याचं सातारा गॅझेटियरमधून स्पष्ट होत असून त्यात गावनिहाय वंशावळी, कुळाच्या नोंदी, जात नोंदी यांचा समावेश आहे.
मुंबई : मराठा आरक्षणाच्या (Maratha Reservation) लढाईत सध्या मुख्य आधार किंवा पुरावा म्हणून हैदराबाद गॅझेटियर (Hyderabad Gazette) आणि सातारा गॅझेटियरचा (Satara Gazette) उल्लेख सातत्याने केला जातो. या दोन्ही गॅझेटियरसंबंधी राज्य सरकारने सकारात्मक भूमिका घेतल्याचं दिसून आलं. सरकारने हैदराबाद गॅझेटियर लागू करण्यासंबंधी जीआर काढला आणि मराठवाड्यातील अनेकांचा कुणबी सर्टिफिकेट मिळवण्याचा मार्ग मोकळा झाला. त्याच पद्धतीने सातारा गॅझेटियरमधील काही तरतुदींचा अभ्यास करून येत्या महिन्याभरात त्याचा जीआर काढणार असल्याचं सरकारने जाहीर केलं आहे.
मनोज जरांगे यांनी मराठा आरक्षणासाठी आंदोलन केल्यानंतर सरकारने त्यांच्या बहुतांश मागण्या मान्य केल्या आहेत. त्यामध्ये मराठवाड्यातील कुणबी नोंदींसाठी हैदराबाद गॅझेटियरची अंमलबजावणी करण्यात येणार आहे. पश्चिम महाराष्ट्रातील कुणबी नोंदीसाठी सरकार सातारा गॅझेटियरचाही जीआर काढणार आहे. औंध आणि सातारा गॅझेटियरमधील किचकट गोष्टींचा अभ्यास करून त्याचा जीआर काढण्यात येणार आहे.
What Is Satara Gazette : सातारा गॅझेटियर म्हणजे काय?
सातारा गॅझेटियर हा एक जुना सरकारी दाखला / किंवा दस्तऐवज आहे. ब्रिटिश काळात (1820-1830 च्या सुमारास) सातारा प्रांतात जमिनी, शेती, कुळी, जाती, पिकं, महसूल या सगळ्याची नोंद करून जी कागदपत्रं तयार झाली, त्याला सातारा गॅझेटियर म्हटलं जातं. यात गावनिहाय वंशावळी, कुळाच्या नोंदी, जात नोंदी यांचा समावेश आहे.
Satara Gazette Maratha Reservation : मराठा आरक्षणामध्ये का महत्त्वाचं?
मराठा आणि कुणबी या समाजांचा ऐतिहासिक संबंध असल्याचा दाखला या दस्तऐवजातून मिळतो. सातारा गॅझेटियरमध्ये जात नोंदी, वंशावळी नोंदी असल्याने त्यामध्ये कुणबी, कुणबी मराठा आणि मराठा कुणबी अशा नोंदी सापडतात. मराठा समाजाचा पायाभूत व्यवसाय शेती आहे हे या सरकारी नोंदीतून दिसून येतं. त्यामुळे मराठा आणि कुणबी एकच असल्याचा दावाही मजबूत होतो.
मराठा समाज आरक्षणासाठी प्रयत्न करत असताना ही नोंद महत्त्वाची ठरते. कारण कुणबी समाजाला ओबीसी प्रवर्गात आरक्षण (Other Backward Classes) आहे. जर ऐतिहासिक पुराव्यांमधून मराठा समाजाचाही उगम कुणबीमध्येच असल्याचं सिद्ध झालं, तर मराठा समाजालाही ओबीसी प्रवर्गात सामावून घेण्याचा मार्ग मोकळा होऊ शकतो.
Kunbi Certificate Satara Gazette : आरक्षणाच्या लढाईत मुख्य पुरावा
ब्रिटिश सरकारला महसूल आणि कर आकारणीसाठी जमीन, लोकसंख्येची नोंद तयार करायची होती. म्हणूनच सातारा गॅझेटियर तयार करण्यात आलं. याचा मूळ उद्देश हा फक्त प्रशासन आणि महसूलासाठी होता. पण सध्याच्या स्थितीत या गॅझेटियरमधील जुन्या सरकारी नोंदी या आरक्षणासाठी मुख्य पुरावा म्हणून महत्त्वाची ठरतात.
सातारा जिल्ह्याच्या सरकारी संकेतस्थळावर या 'कुणबी- मराठा दस्त नोंदी' तालुकावार उपलब्ध आहेत. कराड, वाई, माण, फलटण, खटाव, पाटण, कोरेगाव यासह अनेक तालुक्यांतील गावांमध्ये अशी नोंद मिळते.
थोडक्यात, सातारा गॅझेटियर हा केवळ महसूल नोंदीसाठी तयार केलेला जुना दस्तऐवज असला तरी, त्यातल्या 'मराठा-कुणबी' नोंदींमुळे आज तो मराठा आरक्षण लढाईतील एक महत्त्वाचा पुरावा ठरला आहे.
ही बातमी वाचा:
महत्त्वाच्या बातम्या
