Women Health : महिलांनो.. स्वत:कडे लक्ष देण्याची वेळ आलीय, वयाच्या 40 च्या आधीच होऊ शकतो 'पेरिमेनोपॉज; काय आहेत लक्षणं आणि कारणं?

Women Health : पेरिमेनोपॉज वयाच्या चाळीशी आधीच सुरू होऊ शकतो, त्याची कारणे आणि तो कसा टाळायचा? आरोग्य तज्ज्ञांकडून जाणून घ्या.

Women Health marathi news Perimenopause

Women Health : आयुष्याच्या प्रत्येक टप्प्यावर स्त्रीच्या शरीरात अनेक बदल होत असतात. पौगंडावस्थेपासून रजोनिवृत्तीमध्ये अनेक हार्मोनल बदल देखील होतात. त्यात एक अतिशय महत्त्वाचा बदल सुरू होतो तो म्हणजे 'पेरीमेनोपॉज'. त्यामुळे महिलांनो.. स्वत:कडे लक्ष देण्याची वेळ आलीय, आरोग्य तज्ज्ञांच्या माहितीनुसार, वयाच्या 40 च्या आधीच होऊ 'पेरिमेनोपॉज होऊ शकतो. नेमका काय आहे हा 'पेरीमेनोपॉज' आणि याची कारणं काय आहेत? तज्ज्ञांकडून जाणून घ्या.

शरीरातील बदलांचा परिणाम स्त्रीच्या दैनंदिन जीवनावरही

पेरीमेनोपॉज हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, ज्यामध्ये तिचे हार्मोन्स बदलू लागतात. या काळात शरीरात होणाऱ्या बदलांचा परिणाम स्त्रीच्या दैनंदिन जीवनावरही होतो. काही स्त्रियांमध्ये, हे वयाच्या 40 वर्षापूर्वी (अर्ली पेरीमेनोपॉज) देखील होऊ शकते. पेरीमेनोपॉजचा टप्पा प्रत्येक स्त्रीमध्ये विविध कालावधीसाठी असतो, उदाहरणार्थ, काही स्त्रियांमध्ये तो काही महिने टिकतो, तर इतरांमध्ये तो अनेक वर्षे टिकतो. जरी, हे पूर्णपणे नैसर्गिक असलं तरी त्याच्या लक्षणांमुळे दैनंदिन जीवनात विविध समस्यांना सामोरे जावे लागते. म्हणून, त्यामागील कारणे आणि त्याची लक्षणं जाणून घेण्यासाठी एका वृत्तसंस्थेने घेतलेल्या मुलाखतीनुसार दिल्लीतील स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. आस्था दयाल यांनी माहिती दिलीय.

पेरीमेनोपॉज म्हणजे काय?

पेरीमेनोपॉज ही एक संक्रमण अवस्था आहे. ज्यामध्ये स्त्रीच्या शरीरातील इस्ट्रोजेन हार्मोनची पातळी हळूहळू कमी होऊ लागते. मेनॉपॉज येईपर्यंत हे चालू राहते, म्हणजेच मासिक पाळी येणे थांबते. असे घडते कारण अंडाशय कमी हार्मोन्स तयार करू लागतात आणि त्यामुळे प्रजनन क्षमता कमी होऊ लागते. ओवेरियन हार्मोन्स कमी झाल्यामुळे, या काळात मासिक पाळी देखील खूप अनियमित होते. जेव्हा पूर्ण वर्षभर मासिक पाळी येत नाही, तेव्हा समजून घ्या की पेरीमेनोपॉज आता संपले आहे आणि मेनॉपॉज सुरू झाला आहे. मात्र प्रत्येक स्त्रीमध्ये वेगवेगळ्या वयात घडते, परंतु 30 च्या आसपास असलेल्या काही स्त्रियांमध्ये हे लवकर होते.

काही स्त्रियांमध्ये पेरीमेनोपॉज लवकर का येतो?

लवकर येणाऱ्या पेरिमेनोपॉजच्या कारणांबद्दल बोलताना, डॉक्टर दयाल म्हणतात की हे अनेक कारणांमुळे होऊ शकते. अनेक आनुवंशिक आणि पर्यावरणीय घटक यासाठी जबाबदार असू शकतात. यामुळे, पेरीमेनोपॉज वयाच्या 40 वर्षापूर्वी सुरू होऊ शकते. पेरीमेनोपॉज कोणत्या वयात सुरू होईल हे ठरवण्यात स्त्रीचा कौटुंबिक इतिहास महत्त्वाची भूमिका बजावतो. याचा अर्थ असा की, जर तिच्या कुटुंबातील कोणाला लवकर मेनॉपॉज आला असेल तर त्या स्त्रीला पेरिमेनोपॉज लवकर सुरू होण्याची शक्यता आहे. याशिवाय ज्यांचा आहार हेल्दी नाही किंवा जे धूम्रपान आणि मद्यपान करतात त्यांना हार्मोनल असंतुलनामुळे लवकर पेरीमेनोपॉज होऊ शकतो. याव्यतिरिक्त, ज्या स्त्रियांना मासिक पाळी अनियमित असते, त्यांना लहान वयात पेरीमेनोपॉज देखील येऊ शकतो. त्याचप्रमाणे, कधीही गरोदर नसलेल्या स्त्रीलाही लवकर पेरीमेनोपॉज होण्याची शक्यता असते.

पेरीमेनोपॉजची लक्षणे कशी हाताळायची?

याविषयी डॉक्टरांनी सांगितले की, पेरीमेनोपॉज लवकर सुरू होण्यामागील कारण म्हणजे अंडाशयातील हार्मोन्सची पातळी कमी होणे. यामुळे, मासिक पाळी अनियमित होते, मूडमध्ये बदल होतात, जसे की मूड स्विंग, चिडचिड, आत्मविश्वासाचा अभाव, हाडांशी संबंधित समस्या, जसे की ऑस्टियोपेनिया.

 

ऑस्टियोपेनियाची काळजी न घेतल्यास त्याचे ऑस्टिओपोरोसिसमध्येही रूपांतर होऊ शकते. म्हणून, पेरीमेनोपॉज ठीक करण्यासाठी, त्याची लक्षणे कमी करणे आवश्यक आहे. यासाठी डॉक्टर सांगतात की, जर तुम्हाला असे वाटत असेल की तुम्ही पेरिमेनोपॉजमध्ये लवकर प्रवेश केला असेल तर तुमच्या डॉक्टरांशी संपर्क साधा आणि त्यांना त्याबद्दल सांगा, जेणेकरून ते टेस्ट्स इत्यादींच्या मदतीने हार्मोन्समधील बदलांची पुष्टी करू शकतात.

 

पेरीमेनोपॉजची लक्षणे कमी करण्यासाठी हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी प्रभावी असू शकते. यामध्ये, इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन बदलले जातात, ज्यांचे प्रमाण पेरीमेनोपॉज दरम्यान कमी होऊ लागते. याशिवाय, निरोगी जीवनशैलीचे अनुसरण करून, आपण त्याची लक्षणे बऱ्याच प्रमाणात नियंत्रित करू शकता. यासाठी नियमित व्यायाम करणे, फळे, भाज्या आणि संपूर्ण धान्य यांचा समावेश असलेला सकस आहार घेणे, योग आणि ध्यान यासारख्या विश्रांतीद्वारे तणाव कमी करणे आणि तंबाखू आणि मद्यपान टाळणे महत्त्वाचे आहे.

इस्ट्रोजेनच्या कमतरतेमुळे हृदयविकाराचा धोका वाढत असल्याने आहाराची विशेष काळजी घेणे गरजेचे असल्याचे डॉक्टर सांगतात. म्हणून, आपल्या आहारात कमी चरबी आणि कर्बोदकांमधे असलेले अन्न समाविष्ट करा. तसेच, व्यायाम करा जेणेकरून हृदय आणि रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्याला चालना मिळेल. इस्ट्रोजेनच्या कमतरतेमुळेही हाडे कमकुवत होऊ शकतात. म्हणून, पेरीमेनोपॉजसह कॅल्शियम सप्लिमेंट्स घेणे सुरू केले पाहिजे, जेणेकरून हाडांना इजा होणार नाही. याशिवाय मासिक पाळीशी संबंधित काही समस्या असल्यास डॉक्टरांशी संपर्क साधणे आवश्यक आहे.

 

डॉक्टर सांगतात की, पेरीमेनोपॉजचा प्रत्येक स्त्रीचा अनुभव वेगळा असतो. म्हणूनच, एका व्यक्तीसाठी कार्य करणारे उपाय इतरांवर देखील प्रभावी असतीलच असे नाही. त्याचप्रमाणे, लक्षणांची तीव्रता देखील प्रत्येकामध्ये भिन्न असू शकते. त्यामुळे, याची लक्षणे कोणती हे जाणून घेण्यासाठी थोडा वेळ लागू शकतो. अशा परिस्थितीत घाबरून न जाणे आणि संयम राखणे फार महत्वाचे आहे.

 

हेही वाचा>>>

 

 

(टीप : वरील सर्व गोष्टी माहिती म्हणून वाचकांपर्यंत पोहोचवत आहोत. एबीपी माझा यातून कोणताही दावा करत नाही. )