लठ्ठपणा टाळण्यासाठी मानसिक स्वास्थ्य उत्तम असणं गरजेचं

मानसिक आरोग्याच्या समस्यांमुळे लठ्ठपणा येऊ शकतो आणि कधी कधी लठ्ठपणामुळे अकारण चिंता तसेच भावनिक असंतुलन यांसारख्या मानसिक आरोग्याच्या समस्याही उद्भवू शकतात, असं मुंबईतील ग्लोबल आणि अपोलो रुग्णालयातील बॅरिअॅट्रिक अँण्ड लेप्रोस्कोपिक सर्जन डॉ. अपर्णा गोविल भास्कर यांनी म्हटले आहे.

मुंबई : लठ्ठपणा आणि मानसिक आरोग्य या दोन्ही गोष्टी एकमेकांशी जोडलेल्या आहेत. असे दिसून आले आहे की, मानसिक आरोग्याच्या समस्यांमुळे लठ्ठपणा येऊ शकतो आणि कधी कधी लठ्ठपणामुळे अकारण चिंता तसेच भावनिक असंतुलन यांसारख्या मानसिक आरोग्याच्या समस्याही उद्भवू शकतात," असे मुंबईतील ग्लोबल आणि अपोलो रुग्णालयातील बॅरिअॅटिक अँण्ड लेप्रोस्कोपिक सर्जन डॉ. अपर्णा गोविल भास्कर यांनी म्हटले आहे.

दैनंदिन जीवनातील विविध कारणांमुळे येणारे नैराश्य वजन वाढण्याचे महत्त्वाचे कारण आहे. अतिलठ्ठ व्यक्तींकडे समाज एक वेगळ्याच नजरेने पाहतो. व्यक्तीच्या स्वभावापेक्षा त्याच्या बाह्य रुपावरुन लोक त्याच्याशी कसं वागणं हे ठरवतात आणि त्यापद्धतीने त्याला वागणूक देतात. त्यामुळे लठ्ठपणामुळे अनेक लोकांना घराबाहेर पडणे अवघड होते. लोक त्यांची खिल्ली उडवतात म्हणून या लठ्ठ व्यक्तीचा आत्मविश्वास कमी होतो. ते सतत उपहासाचे विषय बनतात. यासाठी काही लोक वजन कमी करण्यासाठी आणि शरीरच्या आकाराबद्दल कोणाकडूनही सल्ला घेतात. याचा परिणाम शारीरिक आरोग्यावर पडतो. आपण इतरांसारखे नाही किंवा आपल्यात कमतरता आहे या विचारांनी त्यांच्यामध्ये नैराश्य हा आजार अधिक दिसून येतो. महत्त्वाचं म्हणजे, लठ्ठ पुरुषांच्या तुलनेत लठ्ठ महिलांमध्ये नैराश्याचे प्रमाण जास्त दिसून येत आहे.

डॉ. अपर्णा पुढे म्हणाल्या की, "कोरोना संसर्ग रोखण्यासाठी लागू केलेल्या लॉकडाऊनमुळे रोजच्या कामाचे वेळापत्रक बिघडले आहे. आहारावरील ताळतंत्र ही सुटल्याने लठ्ठपणाची समस्या वाढतेय. कोरोनाची लागण होऊ नये, म्हणून अनेक लोक घरातूनच ऑफिसच काम करत आहेत. एकाच जागी बसल्याने, व्यायाम, प्राणायाम, तसेच मॉर्निग वॉक बंद असल्याने वजन वाढू लागले आहे. तसेच प्रत्येकावर कोरोना संकटाचा ताण निर्माण झाला आहे. अशा सर्व प्रकाराने नागरिकांच्या शारीरिकच नव्हेतर मानसिक आरोग्यावरही परिणाम होऊ लागला आहे. या लठ्ठपणामुळे त्रस्त व्यक्तींच्या जीवनात प्रचंड तणाव आणि अनिश्चितता निर्माण झाली आहे. धकाधकीची जीवनशैली, आहारची अनिश्चित वेळा आणि शारीरिक श्रम कमी हे वजन वाढीला कारणीभूत ठरतंय."

"सध्या सोशल मीडियावर लठ्ठपणावर आधारित अनेक विनोद केले जात आहे. यामुळे लठ्ठ व्यक्तीमधील आत्मविश्वास आणि इच्छाशक्ती कमी होत असून अनेक लोकांच्या मानसिक आरोग्यावर याचा परिणाम होत आहे. ज्यामुळे नैराश्य, चिंता, एकांतात राहणं, कमी बोलणं आणि चिडचिड करणं अशी लक्षणं व्यक्तीमध्ये दिसत आहेत," असेही डॉ. अपर्णा म्हणाल्या.

"मानसिक समस्या असणाऱ्यांमध्ये लठ्ठपणा वाढण्याची शक्यता जास्त असते. कारण इन्सुलिन रेझिस्टन्स आणि मेटाबॉलिज्म सिंड्रोम हे स्क्रिझोफ्रेनिया या मानसिक आजाराशी संबंधित आहे. अँन्टीसायकोटिक ही औषध वजन वाढवण्यास कारणीभूत ठरतात आणि इन्सुलिन रेझिस्टन्सवर परिणाम करतात. बऱ्याचदा मानसिक आजारांमध्ये अतिरिक्त खाण्याची सवय, कुठल्याही गोष्टीत रस नसणं, घाईघाईत खाणं अशा विचित्र सवय दिसून येतात," असेही डॉ. अपर्णा म्हणाल्या.

डॉ. अपर्णा पुढे म्हणाल्या की, "लठ्ठपणाचा फक्त शारीरिक आरोग्यावरच नव्हे तर मानसिक आरोग्यावरही विपरित परिणाम होत आहे. त्यातच कोविड-19 हा आपल्यासाठी अशाच शारीरिक आणि मानसिक समस्या घेऊन आला आहे. यात कोरोनामुळे देशभरात लॉकडाऊन करण्यात आल्याने अनेकांच्या दैनंदिन आयुष्यालाच ब्रेक लागलाय. यामुळे घर बसल्या मानसिक समस्येसह वजन वाढीस लागल्याची चिंताही वाढू वाढली आहे. अशा सर्व अवघड स्थितीत रुग्णांना मदत करु शकू, अशी योग्य प्रणाली निर्माण करण्याची आता वेळ आली आहे. तंत्रज्ञानाचा पूर्ण क्षमतेत वापर करण्याची आवश्यकता आहे. जेणेकरुन आम्हाला सकारात्मक संदेश समाजात पोहोचवता येऊ शकेल. लठ्ठपणाची समस्या असणाऱ्या रुग्णांना ऑनलाईन पद्धतीने मार्गदर्शन करणं आवश्यक आहे. तसेच लठ्ठपणाबद्दल सोशल मीडियावर सुरु असलेल्या विचित्र संदेशाचा स्वर आपल्याला बदलावा लागेल.

कारण, लठ्ठपणामुळे अनेक लोक सध्या त्रस्त आहे. आपल्या मनातील भावना त्या कोणासमोरही व्यक्त करु शकत नाहीत. लठ्ठ असल्याने मानसिक संतुलन बिघडलेल्या आणि आत्मविश्वास गमावलेल्या व्यक्तींना पुन्हा स्वबळावर उभं करण्यासाठी त्यांना मानसिकतेची शिकवण देणं गरजेचं आहे. इतकंच नव्हेतर लठ्ठपणाच्या समस्येबाबत प्रत्येकाने संवेदनशील राहण्याची आवश्यकता आहे. कारण, लठ्ठपणा आणि मानसिक आरोग्य हे परस्परांशी संबंधित आहे. त्यामुळे शारीरिक आरोग्यासह मानसिक स्वास्थ्यही उत्तम राहणं गरजेचं आहे. याशिवाय लठ्ठपणामुळे त्रस्त रुग्णांवर उपचार करताना आपण हे लक्षात ठेवले पाहिजे की, 'आरोग्य' ही व्याख्या केवळ रोग किंवा अशक्तपणा नसून संपूर्ण शारीरिक, मानसिक आणि सामाजिक कल्याणकारी अवस्था आहे."