Dubai floods : दुबईची तुंबई का झाली; कृत्रिम पाऊस अंगलट आला की हवामान बदलाने दणका दिला? नेमकं काय घडलं??

Dubai floods : संयुक्त अरब अमिराती (UAE) मध्ये वार्षिक सरासरी 200 मिलिमीटरपेक्षा कमी पाऊस पडतो. उन्हाळ्यात तापमान 50 अंश सेल्सिअसपर्यंत वाढल्यामुळे, UAE च्या जलस्रोतांवर प्रचंड दबाव असतो.

Dubai floods Chaos engulfed the UAE after its biggest city Dubai was inundated with water

Dubai floods : रणरणते हवामान आणि तापमानासाठी प्रसिद्ध असलेल्या दुबईला मंगळवारी मुसळधार पावसाने झोडपून काढले. ज्यामुळे संपूर्ण वाळवंटात पूरस्थिती निर्माण झाली. मुसळधार पावसाने शहराचा नेहमीचा वेग थांबवला नाही तर या भागातील हवामान बदलाच्या वाढत्या प्रभावाबद्दल चिंता निर्माण केली गेली. सोशल मीडियावर क्लाउड सीडिंगवरून बरीच चर्चा सुरु आहे. ज्यामध्ये पाऊस पाडण्यासाठी विद्यमान ढगांची फेरफार केली जाते. मात्र, हवामान बदलामुळे विक्रमी पाऊस पडण्याची शक्यता तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे.

यूएई आणि ओमानमध्ये काय झाले?

मंगळवारी युएईला धडक देण्यापूर्वी हे वादळ सुरुवातीला ओमानला धडकले होते. त्यामुळे वीज खंडित झाली आणि उड्डाणात व्यत्यय आला. महापुरामुळे घरे बुडाली, वाहतूक कोंडी झाली आणि दुबईत लोक त्यांच्या घरात अडकले. यूएईमध्ये रेकॉर्डवरील सर्वात जास्त पाऊस पडला, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले. राज्य-संचालित WAM वृत्तसंस्थेने याला हवामान बदल असल्याचे संबोधले. 1949 मध्ये डेटा संकलन सुरू झाल्यापासून हा सर्वाधिक पाऊस आहे. मंगळवारच्या अखेरीस 142 मिमी (5.59 इंच) पेक्षा जास्त दुबई आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर पडला. जेथे संपूर्ण वर्षभरात सुमारे 76 मिमी (3 इंच) पाऊस सामान्य आहे. रविवारी आणि बुधवार दरम्यान ओमानमध्ये सुमारे 230 मिमी (9 इंच) पाऊस पडला. राजधानी मस्कतमध्ये सरासरी पर्जन्यमान 100 मिमी (4 इंच) आहे. बहारीन, कतार आणि सौदी अरेबियामध्येही पावसाने हजेरी लावली.

संयुक्त अरब अमिराती (UAE) मध्ये वार्षिक सरासरी 200 मिलिमीटरपेक्षा कमी पाऊस पडतो. उन्हाळ्यात तापमान 50 अंश सेल्सिअसपर्यंत वाढल्यामुळे, UAE च्या जलस्रोतांवर प्रचंड दबाव असतो. या गंभीर समस्येचा सामना करण्यासाठी, UAE ने नाविन्यपूर्ण उपाय शोधले आहेत, ज्यापैकी एक क्लाउड सीडिंगद्वारे (Cloud Seeding) कृत्रिम पाऊस निर्माण करणे आहे, हवामान बदलाचा एक प्रकार आहे ज्याचा उद्देश पर्जन्य वाढवणे आहे. पण, ते कसे कार्य करते?

क्लाउड सीडिंग आहे तरी काय? (What is Cloud Seeding) 

क्लाउड सीडिंग हे एक तंत्र आहे ज्यामध्ये संक्षेपण प्रक्रियेला चालना देण्यासाठी आणि पाऊस सुरू करण्यासाठी ढगांमध्ये "सीडिंग एजंट्स" समाविष्ट करणे आहे. एनसीएममधील हवामान अंदाज कर्त्यांद्वारे वातावरणातील परिस्थितीचे निरीक्षण करणे आणि पर्जन्यमानाच्या नमुन्यांवर आधारित पेरणीसाठी योग्य ढग ओळखणे या प्रक्रियेची सुरुवात होते. UAE ने 1982 मध्ये प्रथम क्लाउड सीडिंगची चाचणी केली. 2000 च्या दशकाच्या सुरुवातीस, कोलोरॅडो, यूएसए येथील नॅशनल सेंटर फॉर ॲटमॉस्फेरिक रिसर्च (NCAR), दक्षिण आफ्रिकेतील Witwatersrand University, यांच्या सहकार्याने वैज्ञानिक आणि तांत्रिक संशोधनाद्वारे तसेच नासामुळे आखाती देशाच्या कृत्रिम पावसाच्या कार्यक्रमाला चालना मिळाली.  

एमिरेट्सच्या नॅशनल सेंटर ऑफ मेटिऑरॉलॉजी (NCM) द्वारे व्यवस्थापित UAE चा पाऊस वर्धित कार्यक्रम (UAE Rain Enhancement Program (UAEREP) कार्यक्रमाचे नेतृत्व करतो. या कार्यक्रमामागील शास्त्रज्ञांनी UAE च्या वातावरणातील भौतिक आणि रासायनिक वैशिष्ट्यांचे विश्लेषण करण्यावर लक्ष केंद्रित केले, विशेषत: एरोसोल आणि प्रदूषक आणि ढग निर्मितीवर त्यांचा प्रभाव. ढगांच्या वाढीला चालना देण्यासाठी आणि शेवटी पाऊस वाढवण्यासाठी प्रभावी एजंट ओळखणे हा यामागचा उद्देश होता.

नेमकी काय प्रक्रिया केली जाते?

अनुकूल ढग ओळखल्यानंतर, हायग्रोस्कोपिक फ्लेअर्ससह सुसज्ज विशेष विमाने आकाशात जातात. विमानाच्या पंखांवर बसवलेल्या या फ्लेअर्समध्ये मीठ सामग्रीचे घटक असतात. लक्ष्यित ढगांवर पोहोचल्यावर, फ्लेअर्स तैनात केले जातात, सीडिंग एजंटला ढगात सोडतात. मिठाचे कण केंद्रक म्हणून काम करतात ज्याभोवती पाण्याचे थेंब घनरूप होतात, अखेरीस ते पावसाच्या रूपात पर्जन्यवृष्टीसारखे जड वाढतात. "NCM ने हवामान निरीक्षणासाठी 86 स्वयंचलित हवामान केंद्रे (AWOS), संपूर्ण UAE कव्हर करणारे सहा हवामान रडार आणि एक अप्पर एअर स्टेशनचे राष्ट्रीय नेटवर्क स्थापित केले आहे. केंद्राने हवामान डेटाबेस देखील तयार केले आहेत आणि उच्च अचूक संख्यात्मक विकासासाठी मदत केली आहे. UAE मधील हवामान अंदाज आणि सिम्युलेशन सॉफ्टवेअर, UAEREP च्या प्रक्रियेचे वर्णन वाचते.

सध्या, एनसीएम अल ऐन विमानतळावरून चार बीचक्राफ्ट किंग एअर C90 विमाने चालवते ज्यात क्लाउड सीडिंग आणि वातावरणीय संशोधनासाठी वापरण्यात आलेले नवीन तंत्रज्ञान आणि उपकरणे आहेत. 

पर्यावरणाची चिंता

क्लाउड सीडिंगचे संभाव्य फायदे असूनही, त्याचा पर्यावरणीय प्रभाव आणि वापरल्या जाणाऱ्या सीडिंग एजंटच्या सुरक्षिततेबद्दल चिंता व्यक्त केली गेली आहे. NCM ने त्याच्या ऑपरेशन्सची सुरक्षितता आणि टिकाऊपणा सुनिश्चित करण्यासाठी उपाययोजना केल्या आहेत. इतर काही देशांच्या क्लाउड सीडिंग प्रोग्रामच्या विपरीत जे सिल्व्हर आयोडाइड वापरतात, क्रिस्टल सारखी सामग्री ज्यामुळे पर्यावरणाची चिंता वाढली आहे, UAE चा कार्यक्रम हानिकारक रसायने वापरण्यापासून परावृत्त करतो. त्याऐवजी, ते सीडिंग एजंट म्हणून नैसर्गिक क्षारांचा वापर करते.एनसीएमने नॅनो मटेरियल म्हणून ओळखले जाणारे स्वतःचे सीडिंग एजंट विकसित केले आहे, ज्यामध्ये टायटॅनियम ऑक्साईडसह बारीक मीठ लेपित आहे. पर्जन्यवृष्टी वाढवण्याच्या परिणामकारकतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी या सामग्रीवर सध्या चाचण्या आणि प्रयोग सुरू आहेत

निसर्गाशी छेडछाडीबद्दल इतर चिंता आहेत. वादळ आणि मुसळधार पाऊस यासारख्या अपवादात्मक हवामान परिस्थितीचा या प्रदेशात अनुभव येत असल्याने, अभूतपूर्व पूर आल्याने, काहींनी नैसर्गिक व्यवस्थेत हस्तक्षेप न करण्याचा इशारा दिला आहे आणि असा दावा केला आहे की पूर हा निसर्गाला "मागे ढकलण्याचा" मार्ग आहे.

इतर महत्वाच्या बातम्या