कधी अस्मानी तर कधी सुलतानी, सरत्या वर्षात शेतकऱ्यांना काय मिळालं?

Year Ender 2023: यावर्षी शेती क्षेत्राशी निगडीत अनेक घटना घडल्या आहेत. पाहुयात शेती क्षेत्रात घडलेल्या घटनांचा सविस्तर आढावा. 

Year Ender 2023 A review of agricultural sector

Year Ender 2023: 2023 वर्षाला निरोप देण्यासाठी अवघे काही तास शिल्लक राहिले आहेत. सर्वजण नवीन वर्ष 2024 च्या स्वागतासाठी सज्ज झाले आहेत. पण त्याआधी यावर्षी शेती क्षेत्राशी निगडीत अनेक घटना घडल्या आहेत. पाहुयात शेती क्षेत्रात घडलेल्या घटनांचा सविस्तर आढावा. 

2023 हे वर्ष आंतरराष्ट्रीय भरडधान्य वर्ष म्हणून घोषीत करण्यात आले होते. भारताचे भरडधान्य जगभरात चर्चेचा विषय ठरला. शेतीच्या जगात इतरही अनेक मोठे टप्पे आहेत. 5 राज्यांमध्ये झालेल्या विधानसभा निवडणुकांनीही हे टप्पे थांबवल. बाजरी पिकवण्याबाबत आणि खाण्याबाबत लोकांमध्ये जशी जागरूकता दिसून येते तशी यापूर्वी कधीही झाली नव्हती. अनेक ठिकाणी शेतकऱ्यांनी पुन्हा बाजरी पिकवण्यास सुरुवात केली. मिलेट्समध्येही अनेक नवीन स्टार्टअप्स आले. वर्ष संपत आले असून बाजरीबाबत चर्चा सुरू आहे.  

1. आंतरराष्ट्रीय भरडधान्य वर्ष

 या वर्षाची सुरुवातही शेतीच्या जगात बाजरी क्रांतीने झाली आहे. 2023 हे वर्ष जगभरात बाजरीचे आंतरराष्ट्रीय वर्ष म्हणून साजरे करण्यात आले. सरकारचे संपूर्ण लक्ष देशाच्या कानाकोपऱ्यात बाजरीच्या संदर्भात जनजागृती मोहीम राबवणे आणि लोकांना त्याबद्दल बरीच माहिती देणे हे होते. बाजरीपासून बनवलेल्या उत्पादनांवरील जीएसटी 18 टक्क्यांऐवजी 5 टक्के करण्यात आला. त्याचबरोबर अनेक प्रसंगी खुद्द पंतप्रधान मोदीही मंचावरून बाजरीच्या फायद्यांविषयी बोलताना दिसले. यावर्षी झालेल्या G-20 परिषदेत परदेशी पाहुण्यांना बाजरीचे पदार्थही देण्यात आले. यासोबतच बाजरी मिशन अंतर्गत देशभरात बाजरीची लागवड आणि वापरास प्रोत्साहन दिले जात आहे. राज्य सरकारेही भरड धान्याला प्रोत्साहन देत आहेत. अनेक राज्यांमध्ये शेतकऱ्यांना भरड धान्याचे बियाणेही मोफत दिले जात आहे.

2. शेतकरी कर्ज पोर्टल सुरू 

शेतकऱ्यांना सवलतीच्या दरात कर्ज देण्यासाठी आणि निधीच्या समस्येवर मात करण्यासाठी “किसान कर्ज पोर्टल” देखील यावर्षी सुरू करण्यात आले. हे पोर्टल शेतकर्‍यांना डेटा, कर्ज वितरणाची माहिती, व्याज अनुदान आणि योजनेबद्दल अधिक माहिती प्रदान करते. किसान क्रेडिट कार्डद्वारे कर्ज घेतलेल्या शेतकर्‍यांची माहिती आता किसान कर्ज पोर्टलवर सहज उपलब्ध होणार आहे. त्यामुळे त्यांची सोय होणार आहे. शेतकऱ्यांना कर्जमाफी देण्यासाठी.

3. नमो ड्रोन दीदी योजना 

कृषी क्षेत्राला तंत्रज्ञानाशी जोडण्यासाठी या वर्षी घेतलेल्या पुढाकारांपैकी एक विशेष उपक्रम म्हणजे नमो ड्रोन दीदी योजना. कृषी क्षेत्रात महिलांचे चांगले योगदान सुनिश्चित करण्यासाठी आणि ड्रोन तंत्रज्ञानाला शेतीशी जोडण्यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली आहे. याद्वारे शेती सुलभ करण्याचा सरकारचा उद्देश आहे. या योजनेत देशभरातील 15000 ‘नमो ड्रोन दीदी’ ला प्रशिक्षित करण्याचे लक्ष्य आहे.

4. घरोघरी KCC मोहीम

डोअर टू डोअर केसीसी मोहीम यंदाही चर्चेत होती. 1 ऑक्टोबरपासून सुरू झालेली ही मोहीम आज म्हणजेच 31 डिसेंबर 2023 रोजी संपत आहे. या मोहिमेअंतर्गत, प्रधानमंत्री किसान योजनेसाठी पात्र असलेल्या आणि किसान क्रेडिट कार्ड न मिळालेल्या शेतकऱ्यांना किसान क्रेडिट कार्ड प्रदान करण्यात आले.

5. निर्यात बंदी

निर्यातबंदीसाठी हे वर्षही लक्षात राहील. यंदा देशांतर्गत बाजारपेठेत गहू, तांदूळ आणि साखरेच्या वाढत्या किमतींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी भारत सरकारने त्यांच्या निर्यातीवर बंदी घातली. वर्षाच्या अखेरीस कांद्याच्या निर्यातीवर बंदी घातल्याने शेतकऱ्यांचा रोषही वाढला. यामुळे निःसंशयपणे भाव कमी झाला, परंतु सरकारचा हा निर्णय शेतकर्‍यांसाठी खूप कठीण होता आणि अनेक ठिकाणी निषेध दिसून आला. यावर्षी बासमती तांदळाच्या संदर्भात बराच वाद निर्माण झाला. 

6. कुठं कमी पाऊस तर कुठं अवकाळीची शेती पिकांना फटका 

दरम्यान, या 2023 वर्षात अनेक ठिकाणी पावसानं दगा दिला. पाऊस कमी झाल्यामुळं शेतकऱ्यांच्या पिकांना मोठा फटका बसल्याचं पाहायला मिळालं. तसेच काही ठिकाणी अवकाळी पाऊस झाला यामुळं शेती पिकांचं मोठं नुकसान झाल्याचं पाहायला मिळालं. कधी आस्मानी संकटानं बळीराजाला गाठलं तर कधी सुलतानी संकटाचा फटका शेतकऱ्यांना बसला. तरीही शेतकरी यातून सावरण्याचा प्रयत्न करत आहे. आता नवीन वर्ष शेतकऱ्यांच्या खात्यात काय घेऊन येतं आणि पुढच्या वर्षात शेतीचं जग कसं राहणार हे पाहणं महत्वाचं ठरणार आहे.