Aravali hills: हिमालयापेक्षा जुन्या पर्वतरांगा अजब निर्णयामुळे उद्ध्वस्त होण्याच्या मार्गावर, दिल्लीची ढाल नष्ट होणार; राजस्थानमध्ये प्रचंड मोठं जनआंदोलन, सोशल मीडियातही आक्रोशाचा वणवा
Aravali hills: राजस्थानपासून दिल्ली-एनसीआर आणि गुजरातपर्यंत पसरलेली ही पर्वतरांग केवळ भौगोलिक रचना नाही तर ती उत्तर भारताच्या हवामान, पर्यावरण आणि जीवन व्यवस्थेचा कणा मानली जाते.
Aravali hills: 'अरवली वाचवा' मोहिमेची चर्चा आता केवळ राजस्थानमध्येच नाही तर देशभरात होत आहे. रस्त्यावरील निदर्शनांपासून ते सोशल मीडियापर्यंत, या मुद्द्याला जोर आला आहे. आंतरराष्ट्रीय वाळू कलाकार अजय रावत यांनी वाळू कलाकृतीद्वारे अरावली पर्वतरांगांचे जतन करण्याचा संदेश दिला. त्यांनी 100 टनाहून अधिक वाळू वापरून एक कलात्मक निर्मिती केली. या भव्य शिल्पात अरावलीला राजस्थानची जीवनरेखा म्हणून दाखवले आहे. मोठ्या संख्येने स्थानिक आणि पर्यटकांनी वाळू कलाकृतीला भेट दिली आणि पर्यावरण संरक्षणाचा संदेश देखील दिला. अजय रावत म्हणाले की ही वाळू कला जनजागृती वाढवण्याचा आणि सरकारला चिंता व्यक्त करण्याचा शांततापूर्ण प्रयत्न आहे.
'अरवली' च्या नवीन व्याख्येवरून संतापाची लाट
केंद्र सरकारने अरावली पर्वतरांगांची एक नवीन वैज्ञानिक व्याख्या प्रस्तावित केली आहे. याअंतर्गत, फक्त 100 मीटर किंवा त्याहून अधिक उंची असलेल्या टेकड्या अरवली मानल्या जातील. जर हा निकष लागू केला गेला तर अरावली प्रदेशाचा मोठा भाग संरक्षणापासून वंचित राहील. यामुळे खाणकाम आणि बांधकाम उपक्रमांना मार्ग मोकळा होऊ शकतो. याचा भूजल पातळी, हवामान संतुलन आणि जैवविविधतेवर गंभीर परिणाम होईल. यामुळे लोकांनी रस्त्यावर येत आंदोलनाचा पवित्रा घेतला आहे.
अशोक गेहलोतही आंदोलनात सामील
दुसरीकडे, काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते अशोक गेहलोत हे अरावली बचाव मोहिमेत सामील झाले आहेत. त्यांनी त्यांच्या सोशल अकाउंटवर लिहिले आहे की, "आज मी माझा प्रोफाइल पिक्चर (डीपी) बदलून अरावली बचाव मोहिमेत सामील होत आहे. हा फक्त एक फोटो नाही, तर 100 मीटरपेक्षा कमी उंचीच्या टेकड्यांना 'अरावली' म्हणून नाकारणाऱ्या नवीन व्याख्येचा निषेध आहे. मी तुम्हाला तुमचा प्रोफाइल पिक्चर बदलून या मोहिमेत सामील होण्याची विनंती करतो." अशोक गेहलोत यांनी पुढे लिहिले की, अरावलीच्या संवर्धनाबाबतच्या या बदलांमुळे उत्तर भारताच्या भविष्याबद्दल गंभीर प्रश्न निर्माण झाला आहे. हा निर्णय आपल्या अस्तित्वासाठी धोकादायक आहे.
अरावली टेकड्या पुन्हा चर्चेत
भारतातील सर्वात जुन्या पर्वतरांगांपैकी एक मानल्या जाणाऱ्या अरवली टेकड्या पुन्हा एकदा राष्ट्रीय चर्चेच्या केंद्रस्थानी आहेत. राजस्थानपासून दिल्ली-एनसीआर आणि गुजरातपर्यंत पसरलेली ही पर्वतरांग केवळ भौगोलिक रचना नाही तर ती उत्तर भारताच्या हवामान, पर्यावरण आणि जीवन व्यवस्थेचा कणा मानली जाते. अलिकडच्या काही महिन्यांत कायदेशीर व्याख्या, वृक्षतोडीच्या स्थानिक घटना आणि नियामक हस्तक्षेप यामुळे अरवलीच्या भविष्याबद्दल गंभीर प्रश्न निर्माण झाले आहेत.
अरवली पर्वतरांगेला अनन्यसाधारण महत्त्व
राजस्थानसाठी अरवली पर्वतरांगेला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. हा प्रदेश थार वाळवंट आणि पूर्व भारत यांच्यामध्ये एक नैसर्गिक अडथळा म्हणून काम करतो. तज्ञांच्या मते, अरवली पर्वतरांगांच्या उपस्थितीमुळे राजस्थानातील अनेक भाग पूर्णपणे वाळवंट होण्यापासून रोखले जाते. या टेकड्या मान्सूनच्या वाऱ्यांचा वेग कमी करतात, ज्यामुळे पाऊस पडतो आणि भूजल पुनर्भरणात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. बनास, लुणी आणि साबरमती सारख्या नद्या अरवली पर्वतरांगेत उगम पावतात आणि वाहतात, ज्यामुळे राज्यासाठी जलसुरक्षेचा आधार मिळतो. उत्तर भारताच्या संदर्भात अरवली पर्वतरांगांची भूमिका आणखी महत्त्वाची बनते. ही पर्वतरांग थार पर्वतरांगातून येणारी धूळ आणि उष्ण वारे दिल्ली-एनसीआर आणि गंगेच्या मैदानापर्यंत पोहोचण्यापासून मोठ्या प्रमाणात रोखते. पर्यावरण तज्ञांचा असा विश्वास आहे की जर अरवली पर्वतरांग कमकुवत झाली तर उत्तर भारतात वायू प्रदूषण, तापमान वाढ आणि पाण्याची कमतरता वाढू शकते. म्हणूनच याला "उत्तर भारताचे नैसर्गिक वायु फिल्टर" असेही म्हणतात.
पर्वतरांग जैवविविधतेचे एक महत्त्वाचे केंद्र
पर्यावरण संवर्धनाच्या दृष्टिकोनातून, अरवली पर्वतरांग जैवविविधतेचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. बिबटे, कोल्हे, हरण, शेकडो पक्ष्यांच्या प्रजाती आणि औषधी वनस्पती येथे आढळतात. येथील जंगले कार्बन शोषण, माती संवर्धन आणि स्थानिक पर्यावरणीय संतुलन राखण्यास मदत करतात. ग्रामीण आणि आदिवासी समुदायांचे जीवनमान देखील या टेकड्यांशी थेट जोडलेले आहे. तथापि, अलिकडच्या काळात स्थानिक वृक्षतोड आणि जमीन साफ करण्याच्या घटना समोर आल्या आहेत. काही भागात, बेकायदेशीर खाणकाम, बांधकाम उपक्रम आणि जमीन वापरातील बदलांमुळे वनस्पतींचे नुकसान झाल्याचे अहवाल दाखल करण्यात आले आहे. अरवली प्रदेशातील कथित बेकायदेशीर कारवायांबाबत राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरण (NGT) आणि इतर न्यायालयीन मंचांमध्ये याचिका दाखल करण्यात आल्या आहेत.अरवलींचे भविष्य हा केवळ पर्यावरणीय मुद्दा नाही तर हवामान, सार्वजनिक आरोग्य आणि प्रादेशिक शाश्वततेचाही प्रश्न आहे. ही पर्वतरांग अशा एका वळणावर उभी आहे जिथे आज घेतलेले निर्णय येणाऱ्या पिढ्यांचे जीवन घडवू शकतात.
इतर महत्वाच्या बातम्या
महत्त्वाच्या बातम्या
