BLOG : नवरात्री विशेष भाग 2 | सावित्रीबाई फुले : चिकाटी आणि धैर्याची प्रेरणा | 9 दिवस 9 प्रेरणागाथा
BLOG : भारतीय समाजात स्त्रियांच्या हक्कांसाठी आणि शिक्षणासाठी सर्वात पहिलं पाऊल टाकणारं नाव म्हणजे सावित्रीबाई फुले. कठोर अडथळ्यांना, उपेक्षेला आणि समाजाच्या टीकेला न जुमानता त्यांनी दाखवलेली चिकाटी आणि धैर्य आजही प्रत्येकासाठी प्रेरणादायी आहे.
सावित्रीबाई फुले हे नाव केवळ शिक्षणप्रेमी, समाजसुधारिका म्हणूनच नव्हे तर त्यांचा धैर्य, चिकाटी, आणि आत्मविश्वास यासाठीही इतिहासात आदराने घेतलं जातं.1831 साली महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील नयागांव येथे जन्मलेल्या सावित्रीबाईने अनेक सामाजिक, धार्मिक आणि जातीय अडचणींना तोंड देत आपल्या ध्येयासाठी प्रयत्न केले. विवाह फार लहान वयात झाला आणि प्रारंभी शालेय शिक्षण नव्हते. मात्र त्यांना शिकायची ती इच्छा होती. याकरिता त्यांना प्रोत्साहन मिळालं ते म्हणजे पती–सहायक समाजसुधारक ज्योतिराव फुले यांचं...
त्या काळात शिक्षण महिलांसाठी आदीच नव्हते, विशेषतः दलित समाजातील महिला आणि मुली यांच्यासाठी तर अतिशय अवघड. सावित्रीबाईला समाजातील अनेक विरोध, अज्ञान, जातीय भेदभाव यांना सामोरे जावे लागले.
धैर्याने शिक्षणाचा मार्ग
1848 साली त्यांनी ज्योतिराव फुले यांच्यासोबत पुण्यात भिडे वाड्यात पहिलं कन्या विद्यालय सुरू केले. ही सुरूवात अगदी साधी होती, पण त्यांनी समाजाचं दडपण डावलून शिक्षणाचा पाठ पुढे नेला. या शिक्षण उपक्रमात जबाबदारी फक्त शाळा सुरू करणं नव्हतं, पण त्या विद्यार्थ्यांची वेळेवर उपस्थिती, सुरक्षिततेचं वातावरण, समाजातील त्या मुलींसमोरची आव्हानं आदी बरचं काही होतं.
सामाजिक सुधारणा आणि लेखनातून लढाई
सावित्रीबाई फुले यांनी शिक्षणाबरोबरच सामाजिक अन्याय, जातीभेद, अंधश्रद्धा, या कुरीतींविरोधात आवाज उठवला. त्या कवयित्री सुद्धा होत्या — “काव्य फुले” आणि “बावनकशी सुबोधरत्नाकर” ह्या काव्यसंग्रहांमधून त्यांच्या तर्कशक्तीचा, सामाजिक न्यायाच्या विचारांचा सुंदर उलगडा होतो.
धैर्याचा उपयोग
समाजाने विरोध केल्यावरही त्यांनी शिक्षण बंद केले नाही. मुलींचे शिक्षण सुरू ठेवलं. अनेक ठिकाणी लोकांनी अशा शाळा बंद करायला सांगितल्या, पण त्यांनी हिम्मत न सोडली. समाजातील भेदभाव, जातीभेद, सामाजिक सापलं, अंधश्रद्धा, या सर्वांचा सामना धैर्यानं केला. आपल्या मूल्यांसाठी उभ्या राहिल्या. त्यांच्या कार्यातून दिसतं की, खरा बदल करण्यासाठी चिकाटी आणि सातत्य खूप महत्त्वाचे आहे.
सावित्रीबाई जेव्हा मुलींना शिकवण्यासाठी बाहेर पडत, तेव्हा लोक त्यांच्या अंगावर दगड, चिखल, शेण फेकत. परंतु त्यांनी हार मानली नाही. त्या प्रसंगी त्यांनी खांद्यावर नेहमी दोन साड्या ठेवायच्या, एक मळली की दुसरी बदलून परत वर्गात जायच्या. ही घटना त्यांच्या अदम्य जिद्दीचं प्रतीक आहे.
चिकाटीची वाटचाल
सावित्रीबाईंना केवळ शिक्षणच नव्हे तर समता, न्याय आणि मानवतेचं भान समाजाला द्यायचं होतं. त्यासाठी त्यांनी निरंतर संघर्ष केला. सामाजिक अन्याय, जातीभेद, स्त्रीभेद या सगळ्यांवर त्यांनी शब्दांनी, कृतीने आणि शिक्षणाच्या कार्यातून प्रहार केला.
धैर्याची कास
महामारीच्या काळात सावित्रीबाईंनी अनेकांना वाचवण्यासाठी स्वतःचे प्राण पणाला लावले. आजारपिडीतांना सांभाळताना त्यांना संसर्ग झाला आणि त्यातूनच त्यांचं निधन झालं. पण शेवटच्या क्षणापर्यंत समाजाची सेवा करणे हेच त्यांचं ध्येय राहिलं.
प्रेरणा आजच्या पिढीसाठी
आज आपण मुलींना शिक्षण, संधी आणि समानता याबद्दल बोलतो, तेव्हा त्याची बीजं सावित्रीबाईंच्या संघर्षातूनच रुजली आहेत. त्यांनी दाखवून दिलं की, चिकाटी आणि धैर्य असेल तर कितीही कठीण परिस्थिती बदलता येते.
सावित्रीबाई फुले केवळ एक शिक्षिका नव्हत्या, तर सामाजिक परिवर्तनाच्या क्रांतीचा पाया होत्या. त्यांच्या चिकाटी आणि धैर्यामुळे आज भारतीय समाज शिक्षण आणि स्त्री-समतेच्या मार्गावर पुढे जातो आहे.
संबंधित ब्लॉग :
महत्त्वाच्या बातम्या
ट्रेंडिंग न्यूज
