Three New Criminal Laws : देशात 3 नवीन कायदे एक जुलैपासून लागू होणार; 10 मुद्यांमध्ये समजून घ्या काय बदल होणार?

Three New Criminal Laws : ट्रक चालकांना दिलेल्या आश्वासनाप्रमाणे वाहन चालकाच्या बाजूने हिट-अँड-रन प्रकरणांशी संबंधित तरतुदीची अंमलबजावणी न करण्याचा निर्णय सरकारने घेतला आहे.

Three New Criminal Laws

नवी दिल्ली : केंद्र सरकारने 1 जुलै 2024 पासून तीनही नवीन फौजदारी कायदे (Three New Criminal Laws) लागू करण्याची अधिसूचना जारी केली आहे. 23 फेब्रुवारी रोजी जारी करण्यात आलेल्या या अधिसूचनेनंतर, सध्या लागू असलेल्या ब्रिटीशकालीन भारतीय दंड संहिता, फौजदारी प्रक्रिया संहिता आणि 1872 चा भारतीय पुरावा कायदा नियोजित तारखेपासून कालबाह्य होईल. केंद्र सरकारने अधिसूचित केलेले भारतीय न्याय संहिता (Bharatiya Nyaya Sanhita), भारतीय नागरी संरक्षण संहिता (Bharatiya Nagarik Suraksha Sanhita) आणि भारतीय पुरावा कायदा (Bharatiya Sakshya Adhiniyam) हे तीन नवीन कायदे फौजदारी न्याय प्रणाली पूर्णपणे बदलतील. विविध गुन्ह्यांची व्याख्या करून आणि त्यासाठीची शिक्षा निश्चित करून देशातील गुन्हेगारी न्याय व्यवस्था पूर्णपणे बदलणे हा या तीन कायद्यांचा मुख्य उद्देश आहे.

हिट-अँड-रन प्रकरणांशी संबंधित तरतुदीची अंमलबजावणी न करण्याचा निर्णय 

ट्रक चालकांना दिलेल्या आश्वासनाप्रमाणे वाहन चालकाच्या बाजूने हिट-अँड-रन प्रकरणांशी संबंधित तरतुदीची अंमलबजावणी न करण्याचा निर्णय सरकारने घेतला आहे. या तरतुदींना ट्रकचालकांनी विरोध केला होता. कायद्यातील तरतुदी समोर आल्यानंतर ट्रकचालकांनी कलम 106 (2) च्या तरतुदीला विरोध केला होता. अतिवेगाने आणि बेदरकारपणे वाहन चालवून एखाद्या व्यक्तीचा मृत्यू ओढवणाऱ्या आणि पोलिसांना घटनेची माहिती न देता पळून जाणाऱ्यांना 10 वर्षांचा कारावास आणि दंडाची तरतूद आहे.

या कायद्यांच्या अंमलबजावणीनंतर फौजदारी न्याय व्यवस्थेत कोणते मोठे बदल होतील ते समजून घेऊया:-

1. कोणते कृत्य गुन्हा आहे आणि त्यासाठी कोणती शिक्षा आहे हे भारतीय न्यायिक संहिता ठरवेल. आयपीसी कायद्यात 511 कलमे होती तर नवीन बीएनएसमध्ये 358 कलमे असतील. नव्या कायद्यात 21 गुन्ह्यांचाही समावेश करण्यात आला आहे.
2. सीआरपीसीमध्ये 484 विभाग होते, तर भारतीय नागरी संरक्षण संहिता (BNSS) मध्ये 531 विभाग असतील. नवीन कायद्यात, सीआरपीसीची 177 कलमे बदलण्यात आली असून 9 नवीन कलमे जोडण्यात आली आहेत. नवीन कायदा लागू झाल्यानंतर 14 कलमेही रद्द करण्यात आली आहेत. अटक, तपास आणि खटला चालवण्याची प्रक्रिया सीआरपीसीमध्ये केली जाते.
3. भारतीय पुरावा कायद्यांतर्गत 170 कलमे असतील, तर आतापर्यंत त्यात 166 कलमे आहेत. खटल्यातील पुरावे कसे सिद्ध होतील, जबाब कसे नोंदवले जातील, हे सर्व आता भारतीय पुरावा कायद्यांतर्गत 170 कलमांतर्गत केले जाणार आहे. नवीन कायदा आणताना 24 कलमांमध्ये बदल करण्यात आले असून पुरावा कायद्यात 2 नवीन कलमेही जोडण्यात आली आहेत. नव्या कायद्यात सहा जुनी कलमेही रद्द करण्यात आली आहेत.
4. दहशतवाद, मॉब लिंचिंग आणि राष्ट्रीय सुरक्षेला धोका निर्माण करणाऱ्या गुन्ह्यांसाठी शिक्षा अधिक कडक करण्यात आली.
5. नव्या कायद्यात 23 गुन्ह्यांमध्ये किमान शिक्षेची तरतूदही करण्यात आली आहे. तसेच 6 प्रकारच्या गुन्ह्यांमध्ये समाजसेवेच्या शिक्षेची तरतूद आहे. प्रकरण निकाली काढण्यासाठी नवीन कायद्यात कालमर्यादा असेल. फॉरेन्सिक सायन्सच्या वापरासाठीही तरतूद असेल.
6. देशद्रोह यापुढे गुन्हा मानला जाणार नाही. नवीन कायद्याच्या कलम 150 अन्वये नवीन गुन्हा समाविष्ट करण्यात आला आहे. या अंतर्गत भारतापासून वेगळे होणे, अलिप्ततावादी भावना असणे किंवा भारताची एकता आणि सार्वभौमत्व धोक्यात आणणे हा गुन्हा आहे. हा देशद्रोहाचा गुन्हा ठरेल.
7. नवीन कायद्यांतर्गत मॉब लिंचिंग म्हणजेच 5 किंवा त्यापेक्षा जास्त लोकांच्या गटाने जात किंवा समुदाय इत्यादी आधारावर एकत्र येऊन हत्या केली तर त्या गटातील प्रत्येक सदस्याला जन्मठेपेची शिक्षा होईल.
8. नवीन कायद्यानुसार अल्पवयीन मुलीवर बलात्कार करणाऱ्या दोषींना आता फाशीची शिक्षा होऊ शकते. सामूहिक बलात्काराच्या प्रकरणात 20 वर्षे कारावास किंवा जन्मठेपेच्या शिक्षेची तरतूद आहे. याशिवाय अल्पवयीन मुलीवरील सामूहिक बलात्काराला नव्या गुन्ह्याच्या श्रेणीत ठेवण्यात आले आहे.
9. नवीन कायद्यात, दहशतवादी कृत्ये, जे पूर्वी बेकायदेशीर क्रियाकलाप (प्रतिबंध) कायद्याचा भाग होते, आता भारतीय न्यायिक संहितेत समाविष्ट केले गेले आहे. नवीन कायद्यांनुसार, देशाला हानी पोहोचवण्यासाठी डायनामाइट किंवा विषारी वायूसारख्या धोकादायक पदार्थांचा वापर करणारी कोणतीही व्यक्ती दहशतवादी म्हणून गणली जाईल.
10. पिकपॉकेटिंगसारख्या छोट्या संघटित गुन्ह्यांना आळा घालण्यासाठी नवीन कायद्यांमध्ये तरतूद करण्यात आली आहे. अशा संघटित गुन्ह्यांना सामोरे जाण्यासाठी राज्यांचे स्वतःचे कायदे होते.

इतर महत्वाच्या बातम्या