महाराष्ट्राचे ‘प्लग-अँड-प्ले’ मॉडेलची विकासात महत्त्वाची भूमिका
महाराष्ट्र हे गुंतवणुकीचे एक आदर्श ठिकाण बनले आहे अशा सर्वात लक्षणीय मॉडेलपैकी एक म्हणजे सरकारने स्वीकारलेले “प्लग-अँड-प्ले” मॉडेल. काही महिन्यांपूर्वी दिल्लीत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या गव्हर्निंग कौन्सिलच्या आठव्या बैठकीत मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी या मॉडेलवर प्रकाश टाकला होता.
महाराष्ट्राच्या झपाट्याने प्रगतीला अनेक कारणे कारणीभूत आहेत. सुदृढ प्रशासन व्यवस्था, व्यवसायासाठी अनुकूल वातावरण, सहकारी नोकरशाही आणि सुरळीत पारिस्थितिक व्यवस्था हे काही घटक आहेत ज्यांनी महाराष्ट्राचा सर्वांगीण विकास सुनिश्चित केला आहे. महाराष्ट्र हे गुंतवणुकीचे एक आदर्श ठिकाण बनले आहे अशा सर्वात लक्षणीय मॉडेलपैकी एक म्हणजे सरकारने स्वीकारलेले “प्लग-अँड-प्ले” मॉडेल. काही महिन्यांपूर्वी दिल्लीत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या गव्हर्निंग कौन्सिलच्या आठव्या बैठकीत मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी या मॉडेलवर प्रकाश टाकला होता.
भारत सरकार आणि निती आयोग यांना महाराष्ट्रासाठी सानुकूलित धोरण विकसित करण्याची विनंती करताना, मुख्यमंत्री शिंदे यांनी प्लग-अँड-प्ले मॉडेल ही विविध क्षेत्रांतील विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावणारी प्रमुख प्रणाली म्हणून अधोरेखित केली. किंबहुना, महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडळ ( एमआईडीसी ) ने प्लग-अँड-प्ले मॉडेल स्वीकारले आहे जे गुंतवणूकदार आणि उद्योजकांना कमीतकमी भांडवली गुंतवणुकीसह त्यांचे कार्य त्वरित सुरू करण्यास अनुमती देते. उत्पादन क्षेत्रासमोरील आव्हानांचा सामना करण्यासाठी हे मॉडेल तयार करण्यात आले आहे. प्रायोगिक तत्त्वावर छत्रपती संभाजी नगर, नागपूर आणि पुणे येथे हे मॉडेल लागू करण्यात आले होते.
हे मॉडेल मुख्यमंत्री शिंदे आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारने प्रभावीपणे राबवले. माजी आईएएस अधिकारी राधेश्याम मोपलवार, जे वॉर रूम इन्फ्रास्ट्रक्चर प्रोजेक्ट्सचे डीजी आहेत, त्यांनी विविध प्रशासकीय एजन्सींच्या समन्वयाने राज्याच्या पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी अथकपणे काम केल्यामुळे या प्रणालीची यशस्वी अंमलबजावणी करणे शक्य झाले. मजबूत आणि सु-विकसित रस्ते जोडणी आणि सामाजिक पायाभूत सुविधांशिवाय प्लग-अँड-प्ले मॉडेल यशस्वीरित्या कार्यान्वित होऊ शकले नसते. खरं तर, प्लग अँड प्ले संकल्पना म्हणजे “इमारत, वीज-पाणी-सांडपाणी कनेक्टिव्हिटी, रस्ते जोडणी, उद्योग सुरू करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या मंजुरीसह मूलभूत गोष्टींव्यतिरिक्त तयार सुविधा उपलब्ध करून देणे. सु-विकसित रस्ते नेटवर्क आणि द्रुतगती मार्ग याशिवाय सांडपाणी आणि मजबूत उर्जा पायाभूत सुविधांशिवाय, या मॉडेलला गुंतवणुकीच्या आघाडीवर अपेक्षित परिणाम मिळू शकले नाहीत. मॉडेलनुसार, गुंतवणूकदारांना परवडणाऱ्या किमतीत हालचाल करण्यासाठी तयार जमीन दिली जाते. शिवाय, सर्व परवानग्या एकाच ग्रीन चॅनेलवरून दिल्या जातात. प्लग-अँड-प्ले सिस्टीम अंतर्गत या सुविधांसह, उत्पादन कमीत कमी वेळेत सुरू होते. सुनियोजित आणि मजबूत पायाभूत सुविधा प्रणालीची उपलब्धता प्लग-अँड-प्ले लागू करण्यास मदत करते.
वॉर रूम महाराष्ट्रातील पायाभूत सुविधा विकसित करण्यासाठी सातत्याने काम करत आहे जेणेकरून प्लग-अँड-प्ले सारखे सेटअप अखंडपणे सुरू राहावे. अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, ही प्रणाली तैवान, जपान, जर्मनी, दक्षिण कोरिया आणि ब्रिटनमधून गुंतवणूक आकर्षित करत आहे. अशा उपक्रमांसमोरील सर्व आव्हानांना तोंड देण्यासाठी जबाबदार असलेली वॉर रूम, टीम जमिनीचे पार्सल अंतिम करण्यासाठी अथक परिश्रम करत आहे जेणेकरुन संभाव्य गुंतवणूकदारांना उत्पादन युनिट्स स्थापन करण्याच्या उद्देशाने ते मिळू शकतील. प्लग-अँड-प्ले सिस्टीमचा भाग म्हणून महाराष्ट्रात गुंतवणूक करू इच्छिणाऱ्यांना भाड्याच्या आधारावर शेड सहज उपलब्ध करून दिले जात आहेत. मोपलवार, ज्यांना भूसंपादनाशी संबंधित आव्हानांवर मात करण्याचा प्रचंड अनुभव आहे, ते गुंतवणूकदारांसाठी पायाभूत सुविधा आणि जमिनीची उपलब्धता यासंबंधीच्या बाबी हाताळत असल्याचे समजते.
उत्पादन, आयटी, लॉजिस्टिक्स, रसायने आणि फार्मास्युटिकल्स, अन्न प्रक्रिया, कापड आणि रत्ने आणि दागिने यासह अनेक क्षेत्रांमध्ये 2.5 लाख ते 3 लाख कोटी रुपयांची गुंतवणूक क्षमता असलेल्या विविध देशांतील सुमारे 2,500 कंपन्या सरकारने ओळखल्या आहेत. उद्योग विभागाच्या म्हणण्यानुसार, या मॉडेल अंतर्गत, गुंतवणूकदारांना भाडेतत्वावर जमीन आणि तयार शेड उपलब्ध करून दिले जात आहेत, जेथे ते तीन महिन्यांत मशीन्स बसवू शकतात आणि उत्पादन सुरू करू शकतात. महाराष्ट्र सरकारकडे पायाभूत सुविधा आणि जमीन उपलब्ध असल्याने, औपचारिक अभिव्यक्ती स्वारस्य सादर केल्यानंतर 24 तासांच्या आत गुंतवणूकदारांना परवानगी दिली जाते. अशा कामांना सामोरे जावे लागलेल्या सक्षम आणि सक्षम अधिकाऱ्यांच्या मदतीने या उद्देशासाठी मोठी जमीन बँक तयार केली जात आहे. 1995 च्या बॅचचे एएनआईएएस अधिकारी, मोपलवार हे या नोकरीसाठी सर्वात योग्य अधिकारी असल्याचे सांगितले जाते. मुंबई-नागपूर समृद्धी महामार्ग सारखा मोठा प्रकल्प हाताळण्याचा त्यांचा भूतकाळातील अनुभव अधिकाऱ्यांना प्लग-अँड-प्ले मॉडेलची अंमलबजावणी सुनिश्चित करण्यात मदत करतो. नागपूर-गोवा द्रुतगती मार्ग जो शक्तीपीठ द्रुतगती मार्ग म्हणून ओळखला जातो तो आणखी एक प्रकल्प आहे जो वॉर रूमचे प्रमुख असलेल्या मोपलवार यांच्या मार्गदर्शनाखाली आणि देखरेखीखाली केला जात आहे. त्यामुळे, जमिनीच्या प्रश्नाशी संबंधित आव्हाने हाताळण्याचा त्यांचा प्रचंड अनुभव महाराष्ट्र सरकारला गुंतवणुकीचे अर्ज जलद निकाली काढण्याचा मार्ग मोकळा करतो.
सरकारने व्यवसाय आणि नागरिकांवरील नियामक अनुपालन ओझे कमी करण्यासाठी पावले उचलली आहेत. माहिती तंत्रज्ञान विभागाच्या स्थापनेमध्ये मोपलवार यांचे मोठे योगदान देखील या संदर्भात खूप उपयुक्त आहे. काही वर्षांपूर्वी महाराष्ट्र सरकारसाठी माहिती तंत्रज्ञान विभागाची स्थापना यशस्वी आणि राज्य प्रशासनासाठी उपयुक्त ठरली, असे ते एकदा म्हणाले होते. महाराष्ट्रातील प्रख्यात प्रशासक मोपलवार यांनी मंत्रालय आणि राज्यातील सर्व सरकारी कार्यालयांमध्ये संगणकीकरण सुरू करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. प्लग-अँड-प्ले सारख्या प्रणाली कार्यक्षमतेने कार्य करत असताना हे मोठ्या प्रमाणावर ओळखले जात आहे. सीएम शिंदे स्वतः एका वेळी म्हणाले होते, “आमचे MAITRI पोर्टल सिंगल-विंडो क्लीयरन्स सिस्टमद्वारे 119 सेवा सुलभ करते”. या पोर्टलचे सुरळीत कामकाज लोकांना मोपलवार यांच्या कठोर परिश्रमाची आठवण करून देते ज्यामुळे राज्यभरातील सरकारी कार्यालयांमध्ये संगणकीकरण होऊ शकले. माहिती तंत्रज्ञानाचा वापर राज्य सरकार प्रशासनासाठी आणि गुंतवणुकीसाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करण्यासाठी करत आहे. तर, प्लग-अँड-प्ले मॉडेल राज्यातील प्रत्येक जिल्ह्यात लागू केले जाईल ज्यात कोविड-19 साथीच्या आजारानंतर गेल्या काही महिन्यांत परदेशातून मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक झाली आहे. यामुळे महाराष्ट्र पुढील पाच वर्षात $1-ट्रिलियन अर्थव्यवस्थेचे उद्दिष्ट साध्य करेल, जे $5 ट्रिलियनचे राष्ट्रीय उद्दिष्ट साध्य करण्यात मदत करेल असा दावा करण्यासाठी मुख्यमंत्र्यांना प्रचंड आत्मविश्वास मिळतो.
(Disclaimer: ABP Network Pvt. Ltd. and/or ABP Live does not in any manner whatsoever endorse/subscribe to the contents of this article and/or views expressed herein. Reader discretion is advised.)
