Tulsi Vivah 2025 : तुळशी विवाह म्हणजे काय? तुळशी विवाहानंतरच विवाहाचे शुभ मुहूर्त का? वाचा यामागची कथा आणि महत्त्व

Tulsi Vivah 2025 : तुळशी विवाह म्हणजे तुळशीचे रोप (वृंदा) आणि भगवान विष्णूचे शालिग्राम रूप (कृष्ण/विष्णू) यांचा विवाह लावण्याचा सोहळा होय.

Tulsi Vivah 2025

Source : ABP Web Team

Tulsi Vivah 2025 : हिंदू धर्मशास्त्रानुसार, दिवाळीचा (Diwali 2025) सण साजरा केल्यानंतर काही दिवसांनीच तुळशी विवाह साजरा केला जातो. दरवर्षी कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या द्वादशी तिथीला तुळशी विवाह साजरा करण्याची परंपरा आहे. तुळशी विवाह म्हणजे तुळशीचे रोप (वृंदा) आणि भगवान विष्णूचे शालिग्राम रूप (कृष्ण/विष्णू) यांचा विवाह लावण्याचा सोहळा. याच संदर्भात डॉ. भूषण ज्योतिर्विद यांनी तुळशी विवाहाची कथा. या संदर्भात डॉ. भूषण ज्योतिर्विद यांनी महत्त्वाची माहिती दिली आहे ती जाणून घेऊयात. 

हा विवाह प्रामुख्याने देवउठणी एकादशी पासून सुरू होऊन कार्तिक पौर्णिमेपर्यंत (पाच दिवसांच्या आत) कधीही केला जातो. पण या वर्षी 2 नोव्हेंबरचा मुहूर्त आहे.

तुळशी विवाहाची कथा :

एका कथेनुसार, जालंधर नावाच्या महापराक्रमी राक्षसाची पत्नी वृंदा ही अत्यंत पतिव्रता होती. तिच्या पातिव्रत्यामुळे जालंधरला कोणीही हरवू शकत नव्हते. देवांनी विष्णूची मदत मागितली. विष्णूंनी जालंधरचे रूप घेऊन वृंदेचे पातिव्रत्य भंग केले, ज्यामुळे जालंधरचा वध झाला.

या घटनेने व्यथित झालेल्या वृंदेने देहत्याग केला. भगवान विष्णूंनी तिला तुळशीचे रोप होण्याचा वर दिला आणि स्वतः शालिग्राम रूपात तिच्याशी विवाह केला. याच घटनेचे स्मरण म्हणून तुळशी विवाह साजरा केला जातो.

तुळशी विवाह केल्याने कन्यादानाचे पुण्य मिळते, अशी धार्मिक मान्यता आहे.

तुळशी विवाहानंतरच लग्न का केले जातात?

तुळशी विवाहानंतरच लग्नसराईला सुरुवात होते, यामागे मुख्यत्वे धार्मिक कारण आहे.

विष्णूची जागृती (चातुर्मास समाप्ती) :

• सर्वात महत्त्वाचे कारण हेच आहे की, देवउठणी एकादशीला भगवान विष्णू चार महिन्यांच्या योगनिद्रेतून जागे होतात.
• हिंदू धर्मशास्त्रानुसार, भगवान विष्णू हे सर्व शुभ आणि मांगलिक कार्यांचे साक्षीदार आणि अधिष्ठाता आहेत. जोपर्यंत ते निद्रेत असतात (चातुर्मास), तोपर्यंत लग्न किंवा इतर कोणतेही मोठे शुभ कार्य करणे योग्य मानले जात नाही.
• विष्णूंच्या जागृतीनंतरच लग्न, मुंज, गृहप्रवेश यांसारख्या कार्यांना सुरुवात करणे शुभ मानले जाते.

पहिला विवाह :

तुळशी विवाह हा चातुर्मास संपल्यानंतर होणारा पहिला प्रतीकात्मक विवाह मानला जातो. एक प्रकारे, तुळशी विवाह हा लग्नसराई सुरू करण्यासाठी शुभ मुहूर्ताचा संकेत असतो. हा विष्णू (देव) आणि तुळस (लक्ष्मी स्वरूप) यांचा विवाह असतो, ज्यामुळे पुढील सर्व मानवी विवाहांचा मार्ग प्रशस्त होतो.

अभुज मुहूर्त :

देवउठणी एकादशीच्या दिवशी विष्णू जागे होतात, त्यामुळे हा दिवस अत्यंत शुभ मानला जातो. याला 'अक्षय मुहूर्त' किंवा 'अभुज मुहूर्त' असेही म्हणतात. म्हणजे, या दिवशी पंचांग न पाहताही कोणतेही शुभ कार्य (जसे की विवाह) केले जाऊ शकते, कारण या संपूर्ण दिवसात शुभत्व असते.

थोडक्यात, देवउठणी एकादशीने चातुर्मास संपतो आणि भगवान विष्णू जागे होतात, तर तुळशी विवाह या जागृतीनंतरचा पहिला मंगल सोहळा असतो, जो पुढील सर्व लग्नसराईसाठी रस्ते उघडतो.

डॉ. भूषण ज्योतिर्विद

हे ही वाचा :