World Heart Day 2024 : जागतिक हृदय दिन 29 सप्टेंबर 2024 रोजी साजरा केला जात आहे. आज आम्ही तुम्हाला हृदय निकामी होण्याच्या सुरुवातीच्या लक्षणांबद्दल सांगत आहोत, ज्याबद्दल बहुतेक लोक बेफिकीर असतात. डॉक्टरांनी सांगितले की, वेळेवर लक्षणांची ओळख आणि उपचार केल्याने तुम्ही तुमचा आजार आणखी वाढण्यापासून टाळू शकता आणि वारंवार हॉस्पिटलायझेशन देखील टाळू शकता. जाणून घेऊया...


 


वारंवार हॉस्पिटलमध्ये जाणं टाळू शकता...


क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर (CHF) ही एक अशी स्थिती आहे, ज्यामध्ये हृदय कमकुवत होते आणि रक्त योग्यरित्या पंप करण्यास अक्षम होते. त्याची सुरुवातीची लक्षणे ओळखणे आणि वेळेवर उपचार घेणे खूप महत्वाचे आहे, जेणेकरुन तुम्ही वारंवार हॉस्पिटलमध्ये जाणे टाळू शकता, तसेच तुमचे आयुष्य खराब होण्यापासून वाचवू शकता. 29 सप्टेंबर रोजी साजरा होत असलेल्या जागतिक हृदय दिनानिमित्त एका वृत्तसंस्थेने दिलेल्या माहितीनुसाक प्रसिद्ध हृदयरोग तज्ज्ञ डॉ. प्रवीण चंद्रा यांनी याबाबत माहिती दिलीय.


 


क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर म्हणजे काय?


हृदयविकारामुळे, जेव्हा आपले हृदय पूर्ण शक्तीने रक्त पंप करू शकत नाही, तेव्हा त्याला क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर म्हणतात. हा आजार अनेकदा उच्च रक्तदाब किंवा मधुमेहासारख्या इतर आजारांमुळे होतो. काहीवेळा हा आजार औषधे असूनही वाढू शकतो, ज्याला हृदय निकामी झाल्याचे म्हणतात. अशा स्थितीत रुग्णाला वारंवार रुग्णालयात दाखल करावे लागू शकते.


 


सुरुवातीची लक्षणं अतिशय सौम्य


हृदयविकाराच्या सुरुवातीच्या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करणे धोकादायक ठरू शकते. वेळीच डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यास हा आजार आटोक्यात ठेवता येतो आणि हॉस्पिटलायझेशन टाळता येते. जेव्हा लोक म्हणतात की, त्यांचे हृदय निकामी होत आहे, तेव्हा याचा अर्थ सामान्यतः क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर असा होतो. 'क्रॉनिक' म्हणजे हा आजार हळूहळू वाढतो. अनेकांना हा आजार झाल्याचे जाणून आश्चर्य वाटते, कारण त्याची सुरुवातीची लक्षणे अतिशय सौम्य असतात.


 


थकवा आणि श्वास लागणे हलक्यात घेऊ नका


डॉ. प्रवीण चंद्र सांगतात, "मला एका वृद्ध महिलेची केस आठवते. त्यांना विश्वास बसत नव्हता की तिचा थकवा आणि चालताना श्वास घेण्यास होणारा त्रास हा हृदयाच्या फेल्युअरशी संबंधित असू शकतो. तपासणी केली असता, त्यांच्यामध्ये हृदय फेल्युअरची लक्षणे आढळून आली. 



क्रॉनिक हार्ट फेल्युअरची कारणे


डॉक्टर सांगतात, "आपले हृदय संपूर्ण शरीरात रक्त पंप करते. जेव्हा हे काम हळूहळू कमकुवत होऊ लागते, तेव्हा हार्ट फेल्युअर येऊ शकते. दीर्घकालीन उच्च रक्तदाब, उच्च कोलेस्टेरॉल, लठ्ठपणा, हृदयविकार इ. स्ट्रोक किंवा समस्यांमुळे हृदयविकाराचा त्रास होऊ शकतो. हृदयाच्या स्ट्रोकमुळे हृदयाला जास्त काम करावे लागते, ज्यामुळे हा आजार होऊ शकतो, याशिवाय मधुमेह आणि किडनीचे आजारही हृदयाला कमकुवत करू शकतात.


 


क्रॉनिक हार्ट फेल्युअरची लक्षणे


क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर हळूहळू होते आणि लक्षणे सुरुवातीला सौम्य असतात, जसे की थकवा. त्यामुळे लोक त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करतात. हा आजार जसजसा वाढत जातो, तसतसे फुफ्फुसं किंवा शरीराच्या इतर भागांमध्ये पाणी भरते. यामुळे  ला सूज येणे, श्वासोच्छवासाचा त्रास आणि खोकला येतो. लक्षणे गंभीर झाल्यानंतर लोक डॉक्टरकडे जातात ही सर्वात मोठी चूक आहे.


 


उपचारानंतरही आजार वाढू शकतो का?


डॉ. प्रवीण चंद्र स्पष्ट करतात की दीर्घकालीन हृदय अपयशाची स्थिती उपचारानंतर व्यवस्थापित केली जाऊ शकते. तथापि, हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की मानक थेरपीनंतरही, 6 पैकी 1 रूग्णांमध्ये तीव्र हृदय अपयश 'बिघडते हृदय अपयश' मध्ये बदलू शकते. माझ्याकडे एक ७० वर्षांचा वृद्ध रुग्ण होता जो दीर्घकाळ हृदयविकाराने ग्रस्त होता. ते त्यांच्या तब्येतीबाबत खूप सतर्क होते. त्याने आपली सर्व औषधे रोज घेतली, सकस आहार घेतला आणि रोज फिरायला जायचे. एके दिवशी तो माझ्याकडे आला आणि त्याने सांगितले की तीन दिवसांत त्याचे वजन अचानक तीन किलोने वाढले आहे. त्याला श्वास घेण्यासही त्रास होत होता. तपासणीनंतर त्याला काही दिवस इंट्राव्हेनस थेरपी देण्यात आली. याचा अर्थ असा होतो की त्याचे क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर आणखी बिघडत हृदय अपयशात बदलले होते.


हृदयाच्या बिघडलेल्या विफलतेमध्ये, रुग्णांना वारंवार इंट्राव्हेनस उपचार किंवा हॉस्पिटलायझेशनची आवश्यकता असू शकते. कालांतराने, रुग्णालयात दाखल होण्याचे प्रमाण वाढते आणि जीवनाचा दर्जा खालावतो. यापूर्वी, हृदयविकाराच्या बिघडलेल्या रूग्णांना क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर रूग्णांप्रमाणेच उपचार मिळत होते. तथापि, आज आम्ही प्रगत उपचार पद्धती विकसित केल्या आहेत, ज्यामुळे रुग्णालयात दाखल होण्याचे प्रमाण कमी होते.


 


हृदय निकामी होण्याचे संकेत कोणते आहेत?


तीव्र हृदयविकाराच्या रुग्णांना रात्री श्वास घेण्यास त्रास होणे, अचानक वजन वाढणे, भूक न लागणे, मूर्च्छा येणे आणि जास्त खोकला यासारख्या लक्षणांकडे लक्ष दिले पाहिजे. ही लक्षणे रोगाच्या प्रगतीचे लक्षण असू शकतात. कार्डिओलॉजिस्टला नियमितपणे भेट देणे खूप महत्वाचे आहे, जेणेकरुन हा आजार वाढण्ा होण्याआधीच उपचार करता येईल.


 


हार्ट फेल्युअर: आयुष्य पूर्वीप्रमाणे होऊ शकते का?


क्रॉनिक हार्ट फेल्युअर होऊन बिघडत जाणारी हार्ट फेल्युअर खूप क्लेशदायक आहे. विशेषत: उपचार घेत असलेल्या आणि आहार आणि जीवनशैलीबद्दल सावध असलेल्या व्यक्तीसाठी ते अधिक वेदनादायक होते. लवकर निदान आणि प्रगत थेरपीच्या मदतीने, तुम्ही रुग्णालयात वारंवार भेटी टाळू शकता आणि आपले जीवन सुधारू शकता.


 


 


हेही वाचा>>>


Women Health: महिलाचं 'हेच' ते योग्य वय, ज्यानंतर मासिक पाळी थांबते! गर्भधारणेची शक्यताही कमी होते, जाणून घ्या..


(टीप : वरील सर्व गोष्टी माहिती म्हणून वाचकांपर्यंत पोहोचवत आहोत. एबीपी माझा यातून कोणताही दावा करत नाही. )