International Day of Yoga 2023 : योगा विथ मोदी...

वृक्षासन : योगासनाचा एक प्रकार. वृक्ष म्हणजे झाड. झाडाला एकच बुंधा असतो. ज्याप्रमाणे वृक्ष एकाच खोडावर उभा असतो तसे या आसनात एका पायावर उभे रहावयाचे असते व एकूणच शरीराचा आकार वृक्षासारखा भासतो म्हणून या आसनाला वृक्षासन हे नाव प्राप्त झाले. हे आसन करावयास सोपे आहे. ते मज्जासंस्थेवर तत्काळ परिणाम करते त्यामुळे मनाला स्थिरता येते. शास्त्रीय नृत्य करणाऱ्यांसाठी हे आसन फारच उपयोगी आहे.

ध्यान : ‘ध्यान’ म्हणजे चिंतन. ध्यान शब्द संस्कृत भाषेतील ‘ध्यै’ या धातूपासून (धातु = क्रियापदाचे मूळ रूप) निर्माण झाला आहे. त्याचा अर्थ ‘चिंतन करणे’ असा आहे. ज्या एखाद्या देशावर म्हणजे वस्तूवर अथवा वस्तूंच्या संघातावर जसे पान, फुल, खोड हे अवयव या एकेका वस्तूवर किंवा त्यांचा संघात म्हणजे वृक्षावर ध्यान करता येईल.

नाडी शोधन प्राणायाम : नाडी शोधन प्राणायाम ही अतिशय सुंदर अशी श्वसन प्रक्रिया आहे जिचा फक्त काही मिनिटांचा सराव मन स्थिर, आनंदी आणि शांत ठेवण्यास मदत करतो. तसेच संचित ताण आणि शीण घालवण्यासाठी मदत होते. या प्राणायामाला नाडी शोधन असे म्हटले जाते कारण ते शरीरातील अवरोधित शक्तीमार्ग मोकळे करण्यास मदत करते ज्यामुळे मन शांत होते.

सेतू बंधासन : आयुर्वेद आणि योग ह्या दोन्ही प्रकारांचा शोध भारतातील महान आणि प्राचीन विद्वानांनी लावला असे मानले जाते. आयुर्वेदाद्वारे आपल्याला आपल्या नैसर्गिक पदार्थांच्या साह्याने निरोगी राहून जगता येते. योगाभ्यास हा प्राणी-पक्ष्यांच्या तसेच काही वस्तूंच्या मुद्रांचा अभ्यास करून साधता येतो. नियमित योगामुळे आपलं शरीर स्वत:च निरोगी राहण्यास सक्षम होते.

पवनमुक्तासन : भारतात एक जुनी म्हण प्रचलित आहे, जर एखाद्याचा मेंदू आणि पोट निरोगी असेल तर ती व्यक्ती ऐश्वर्यसंपन्न होय. थोडक्यात एखाद्याचे मन शांत असेल आणि पोट निरोगी असेल तर ती व्यक्ती तंदुरुस्त आणि समाधानी असते. तेंव्हा हे दोन्ही संलग्न असल्याने पचन संस्था निरोगी आणि मजबूत असणे गरजेचे आहे आणि त्यासाठी पोटातील वायू सरण्यासाठी आणि पचन ठीक होण्यासाठी पवनमुक्तासन गरजेचे आहे.

शलभासनाची : शलभासनाची संपूर्ण माहिती शलभासनात (ज्याला इंग्रजीत ग्रॅशॉपर म्हणतात) तुम्ही “शलभ” किंवा तृणदात्याच्या स्थितीत आहात. शलभासन हे या कारणासाठी दिलेली संज्ञा आहे. शलभासनाची मुद्रा तुमच्या मणक्याच्या आरोग्यासाठी उत्तम आहे.

भुजंगासन : आयुर्वेद आणि योग या दोन्हींचा जन्म भारतामध्ये झाला. भारतातून ह्या दोन्ही संकल्पना जगभरामध्ये पसरल्या गेल्या. निसर्गातील नानाविध घटकांवरुन प्रेरीत होऊन योगविद्या आणि आयुर्वेद तयार झाले आहेत. मनुष्याने ज्या गोष्टींचा शोध लावला, त्यांची मूळ प्रेरणा आजूबाजूच्या वातावरणातून घेतली गेलेली असते.

वक्रासन : भारतातील महान योगगुरूंनी शरीर आणि मनाच्या रक्षणाचा विचार करून अनेक योगासनांची निर्मिती केली आहे. या योगासनांचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांची सहजता आणि सुलभता.

शशांकासन : मेंदूत रक्त परिसंचरण बरे करते. - स्मृती वाढवते, विद्यार्थ्यांनी दररोज करावे. - आतडे, यकृत हे स्वादुपिंडाच्या आजारासाठी फायदेशीर आहे. - बद्धकोष्ठता दूर करते. - हे आसन ओटीपोट, कंबर आणि नितंबातील चरबी कमी करते मूत्रपिंडांना शक्ती प्रदान करते. - मानसिक ताण, क्रोध, चिडचिडेपणा इत्यादी मानसिक आजार नियमितपणे आसन केल्यामुळे दूर होतात.

वज्रासन : योगशास्त्रातील एक आसन म्हणजे वज्रासन. वज्रासन हा शब्द प्रत्यक्षात वज्र आणि आसन या दोन शब्दांपासून बनलेला आहे. यामध्ये संस्कृतमधील वज्र या शब्दाचा अर्थ खगोलीय वीज किंवा हिरा असा होतो. तर आसन म्हणजे बसणे. या आसनामुळे शरीरातील विखुरलेली उर्जा स्थिर होऊ शकते. याशिवाय शरीराला हिर्‍यासारखे कठोर बनवण्यातही हा योग प्रकार मदत करतो.

उष्ट्रासन : उष्ट्रासन करताना उंटाच्या शरीराचे अनुकरण करावे लागते. या आसनाला इंग्रजीमध्ये Ustrasana किंवा Camel Pose असे म्हटले जाते. ज्याप्रमाणे वाळवंटासारख्या अवघड वातावरणामध्ये उंट आरामात राहू शकतात, अगदी त्याप्रमाणे या आसनाचा सराव केल्यास तुम्ही कोणत्याही परिस्थितीवर मात करु शकाल. या आसनामुळे अनेक शारीरिक आणि मानसिक आजारांवर मात करता येते. निरोगी राहण्यासाठी या योग प्रकारांची मदत होते.

भद्रासन उष्ट्रासन : भद्रासनालाच बद्धकोनासन असे सुद्धा म्हणतात. भद्रासनाच्या सरावामुळे पायाच्या सांध्यांना भरपूर व्यायाम मिळतो त्यामुळे आपल्या पायांची आणि मांड्यांची लवचिकता वाढते. तसेच कंबरदुखी, डोकेदुखी, उलटी, दमा या सारख्या अनेक आजारांपासून आपल्याला मुक्तता मिळते

पादहस्तासन : पादहस्तासन हा संस्कृत शब्द आहे. त्याचा शाब्दिक अर्थ हातांनी पायाला स्पर्श करण्याची मुद्रा. या आसनाच्या सरावाने शरीराला काही आश्चर्यकारक फायदे होतात. हे आसन केवळ तुमचे शरीर बरे किंवा हील करत नाही तर नवजीवनही देते.

अर्धचक्रासन : अर्ध चक्रासन हे हठयोगातील अत्यंत महत्त्वाचे आसन आहे. या योग आसनात शरीर चाकाप्रमाणे अर्ध्या आकारात येते. शरीराचा असा आकार म्हणजेच अर्धवट अंगभूत चाक हीच स्थिती आहे.

त्रिकोनासन : त्रिकोनासनाची संपूर्ण माहिती योगशास्त्र त्रिकोनासनाला महत्त्वाची आसन मानते. त्रिकोनासन हा संस्कृत शब्द आहे ज्याचा अर्थ “तीन अंगे” आहे. याचे मराठीत भाषांतर तीन-कोन स्थान असे केले जाते.

ताडासन : आपल्या पाठीच्या कण्याला रबराप्रमाणे लवचीकता प्राप्त झालेली आहे. ही लवचीकता व्यवस्थित टिकून रहावी यासाठी मेरुदंडाला ताण देणा-या विविध आसनांचा आपण अभ्यास करतो. त्यापैकीच उभ्या स्थितीमध्ये करण्याच्या आसनाचे नाव आहे ‘ताडासन’. ताडाचे झाड त्याच्या उंचीकरिता प्रसिद्ध आहे. या आसनामध्ये शरीराला आकाशाच्या दिशेने ताण देऊन, टाचा उंच करून चवड्यांवर उभे राहावे लागते. म्हणूनच या आसनाला ‘ताडासन’ असे नाव आहे.