Crisis in Indonesia : रशिया आणि युक्रेनमध्ये (russia ukraine war) सुरू असलेल्या युद्धामुळे सूर्यफूल तेल, सोयाबीन तेल आणि इतर खाद्यतेलांच्या किमती आधीच वाढल्या होत्या. आता पाम तेलाचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि निर्यातदार असलेल्या इंडोनेशियामध्ये सध्या सुरू असलेल्या पाम तेलाचे संकट त्याच्या किंमती पेटवत आहे. इंडोनेशियातील पाम तेलाचे संकट काय आहे, अशी परिस्थिती का आली आणि भारतावर त्याचे काय परिणाम आहेत? जाणून घ्या
जागतिक वर्चस्व
इंडोनेशिया हा पाम तेलाचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि निर्यात करणारा देश आहे, परंतु काही काळापासून त्याची कमतरता जाणवत आहे आणि तेथील या व्यवसायाशी संबंधित लोकांनी त्याच्या शिपमेंटवर नियंत्रण आणि काही निर्बंध लादण्याची सरकारकडे मागणी केली आहे. यूएस डिपार्टमेंट ऑफ अॅग्रिकल्चर (USDA) ने 2021-22 (ऑक्टोबर-सप्टेंबर) साठी इंडोनेशियाचे पामतेल उत्पादन 45.5 दशलक्ष टन (MT) असल्याचा अंदाज वर्तवला आहे. हे एकूण जागतिक उत्पादनाच्या सुमारे 60% आहे आणि दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा उत्पादक मलेशिया (18.7 दशलक्ष टन) च्या कित्येक पटीने पुढे आहे. इंडोनेशियाचे राज्यही 29 दशलक्ष टनांसह कमोडिटीमध्ये ते नंबर 1 आहे.
22,000 IDR प्रति लिटरपर्यंत वाढल्या तेलाच्या किंमती
इंडोनेशियामध्ये मार्च 2021 ते मार्च 2022 दरम्यान ब्रँडेड स्वयंपाकी तेलाच्या देशांतर्गत किमती 14,000 इंडोनेशियन रुपये (IDR) वरून 22,000 IDR प्रति लिटरपर्यंत वाढल्या आहेत. यानंतर, 1 फेब्रुवारी रोजी, इंडोनेशिया सरकारने किरकोळ किमतींवर अडथळा आणण्याचे काम केले. सरकारने प्रीमियम 1, 2 किंवा 5 लिटर पॅकसाठी 14,000 इंडोनेशियन रुपये आणि 1 लिटरपेक्षा कमी असलेल्या कंटेनरची किंमत 13,500 इंडोनेशियन रुपये निर्धारित केली होती. मात्र, एक-दोन पॅक घेण्यासाठी ग्राहक तासनतास रांगेत उभे असल्याच्या बातम्या येताच त्याची किंमत आणखी वाढू लागली.
या संकटाचे कारण काय?
एवढा मोठा उत्पादक देश पामतेलाच्या संकटाचा कसा सामना करत आहे, हा मोठा प्रश्न आता निर्माण झाला आहे. यामागे तीन कारणे आहेत, जाणून घेऊया.
1. रशिया युक्रेन युद्ध
जर आपण सूर्यफूल आणि सोयाबीन तेल यांसारख्या इतर खाद्यतेलांबद्दल बोललो तर, युक्रेन आणि रशिया त्याच्या उत्पादनासाठी मोठी नावे आहेत. ते जागतिक बाजारपेठेच्या सुमारे 80 टक्के उत्पादन करतात. मात्र 24 फेब्रुवारीपासून सुरू झालेल्या रशिया आणि युक्रेनमधील युद्धामुळे या दोन देशांकडून त्याचा पुरवठा होऊ शकला नाही. अशा परिस्थितीत त्यांच्या किंमतीत लक्षणीय वाढ झाली आहे. जेव्हा सूर्यफूल, शुद्ध तेल आणि सोयाबीन तेलाचा तुटवडा निर्माण झाला तेव्हा लोक पाम तेलाकडे वळले. त्यामुळे इंडोनेशियामध्ये पामतेलाचे संकट निर्माण झाले आहे.
2. दक्षिण अमेरिकेत सोयाबीन तेलाचा पुरवठा प्रभावित
या संकटाचे दुसरे प्रमुख कारण दक्षिण अमेरिकेतून आले आहे. दक्षिण अमेरिकेतील कोरड्या हवामानामुळे सोयाबीन तेलाच्या पुरवठ्यावर परिणाम झाला आहे. USDA ने 2021-22 साठी ब्राझील, अर्जेंटिना आणि पॅराग्वेसाठी एकत्रित सोयाबीन उत्पादनात 9.4% घट होण्याचा अंदाज वर्तवला आहे, हे खंडातील 6 वर्षातील सर्वात कमी उत्पादन आहे. अशा स्थितीत सूर्यफूल आणि सोयाबीन तेलाच्या कमतरतेमुळे पामतेलाची मागणी वाढली असून त्यामुळे उत्पादन आणि पुरवठ्यात तफावत निर्माण झाली आहे.
3. बायोडिझेलचा वापर
2020 मध्ये, इंडोनेशियन सरकारने इंधनाची आयात कमी करण्यासाठी 30 टक्के डिझेल पाम तेलात मिसळणे अनिवार्य केले. अशा स्थितीत त्याचा वापर इंधन म्हणूनही वाढू लागला. यासह, पाम तेलाचा घरगुती वापर अंदाजे 17.1 दशलक्ष टन आहे, त्यापैकी 7.5 दशलक्ष टन बायो-डिझेल आणि उर्वरित 9.6 दशलक्ष टन घरगुती आणि इतर वापरासाठी आहे. खाद्यतेलाला अन्य पर्यायांचा तुटवडा असताना पामतेल हे बायो-डिझेलकडे झपाट्याने वळवले जात आहे, अशा स्थितीत संपूर्ण भार पामतेलावर आला आहे, असेही तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.
भारतावर काय परिणाम होईल?
पाम तेलाच्या संकटाचा भारतावर मोठा परिणाम होणार आहे. वास्तविक, भारत हा जगातील सर्वात मोठा वनस्पती तेल आयातदार देश आहे. भारत दरवर्षी 14-15 दशलक्ष टन आयात करतो. यामध्ये पामतेलाचा वाटा 8 ते 9 दशलक्ष टन इतका आहे. यानंतर, सोयाबीन तेलाची आयात 3-3.5 दशलक्ष टन आणि सूर्यफूल तेलाची आयात 2.5 दशलक्ष टन आहे. पाम तेलाच्या बाबतीत इंडोनेशिया हा भारताचा सर्वोच्च पुरवठादार देश आहे. अशा परिस्थितीत संकट आले तर त्याचा परिणाम भारतावरही होणार हे स्पष्टपणे दिसून येते.