मुंबई : उष्णतेने हैराण झालेल्या महाराष्ट्राचं लक्ष वरुणराजाकडे आहे. मान्सूनच्या सरी केव्हा बरसणार याची सर्वजण वाट पाहात आहेत. मान्सून केरळमध्ये दाखल होईल, त्यानंतर तो महाराष्ट्राकडे आगेकूच करेल. मात्र येणारा पाऊस मान्सूनच आहे, हे कसं ओळखायचं? मान्सूनचे निकष काय?


 

निकष पहिला:  पाऊस (RAINFALL)

 

केरळ आणि कर्नाटक किनारपट्टीवर 14 केंद्र आहेत, त्यातल्या 60 टक्के म्हणजे 8 ते 9 केंद्रावर सलग दोन दिवस किंवा दोन दिवसांपेक्षा जास्त दिवस 2.5 मिलिमीटर पावसाची नोंद झाली, तर मान्सूनची वर्दी समजली जाते. दुसऱ्या दिवशी हवामान विभाग मान्सून भारतभूमीवर आला अशी घोषणा करतं. मात्र त्यासाठी आणखी दोन निकष पाहिले जातात.

 

निकष दुसरा: वाऱ्याचं क्षेत्र (WIND FIELD)

 

पश्चिमी वारे ठराविक वेगाने (ताशी 25 ते 35 किलोमीटर) आणि ठराविक दाबाने (600 हेक्टोपास्कल) वाहत असेल तर मान्सूनच्या आगमनाला पुष्टी मिळते

 

निकष तिसरा: बहिर्गामी दीर्घतरंग प्रारण अर्थात Outgoing Longwave Radiation (OLR)

 

थोडक्यात उपग्रहांच्या आधारे त्या ठिकाणी ठराविक ऊर्जा – उष्णता आहे हे कळणं महत्वाचं. म्हणजे पावसासोबत वारे आणि त्या भागातील ऊर्जेची स्थिती हे तीनही निकष जुळून आले तरच मान्सूनच्या आगमनाची घोषणा केली जाते. यासोबतच मान्सूनच्या प्रगतीमध्ये महत्वाचा घटक म्हणजे मान्सूनची उत्तरी सीमा.

 

सामन्यता केरळात 1 जूनला आलेला मान्सून देशाच्या उत्तरेच्या बाजूने कसा पुढे सरकतो यावर त्याची प्रगती ठरते.  मान्सूनचा पूर्वेकडील भाग ज्यावेळी ईशान्य भारतातच असतो त्यावेळी म्हणजे 10 जूनपर्यंत मान्सूनची उत्तरी सीमा पाऊस घेऊन मुंबईत पोहोचलेली असते. दिल्लीत साधारण 29 जूनला पोहोचलेल्या मान्सूनचा वेग मंदावतो आणि पश्चिम राजस्थानपर्यंत पोहोचायला मान्सून तब्बल 12 दिवस घेतो.

 

1 जूनला केरळात दाखल झालेल्या मान्सूनने 15 जुलैपर्यंत सर्व देश व्यापून टाकलेला असतो.