नवी दिल्ली : जागतिक बँकेने 2022-23 या आर्थिक वर्षासाठी भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या विकास दराचा अंदाज 6.5 टक्के वर्तवला आहे. जो मागील जून 2022 च्या अंदाजापेक्षा एक टक्क्याने घसरणार असल्याचं स्पष्ट झालं आहे. आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी आणि जागतिक बँकेच्या वार्षिक बैठकीपूर्वी प्रसिद्ध केलेल्या दक्षिण आशिया इकॉनॉमिक फोकसमध्ये, बँकेने,भारत उर्वरित जगाच्या तुलनेत मजबूत होत असल्याचेही नमूद केले आहे.


मागील वर्षी भारतीय अर्थव्यवस्था 8.7 टक्क्यांनी वाढली


भारतीय अर्थव्यवस्थेने दक्षिण आशियातील इतर देशांच्या तुलनेत चांगली कामगिरी केली आहे, तुलनेने मजबूत वाढीची कामगिरी कोविडच्या नंतर केल्याचं दक्षिण आशियासाठी जागतिक बँकेचे मुख्य अर्थशास्त्रज्ञ हॅन्स टिमर यांनी प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडियाला एका मुलाखतीत सांगितले. भारताने तुलनेने चांगले काम केले आहे की त्यांच्याकडे मोठे बाह्य कर्ज नाही, त्या बाजूने कोणतीही समस्या नाही आणि भारताचे विवेकपूर्ण आर्थिक धोरण असल्याचं निरीक्षण त्यांनी नोंदवलं.


पण तरीही वाढीचा अंदाज कमी का? 


तर भारतीय अर्थव्यवस्थेने सेवा क्षेत्रात निर्यातीत चांगली कामगिरी केली आहे. परंतु आम्ही नुकत्याच सुरू झालेल्या आर्थिक वर्षाचा अंदाज कमी केला आहे आणि त्याचे मुख्य कारण म्हणजे आंतरराष्ट्रीय वातावरण भारतासाठी आणि सर्व देशांसाठी बिघडत आहे. आम्हाला या वर्षाच्या मध्यभागी एक प्रकारचा वळण बिंदू दिसतो आणि मंदीची पहिली चिन्हे जगभरात असल्याचं टिमर म्हणाले .


दोन प्रमुख घटक जबाबदार?


कॅलेंडर वर्षाचा दुसरा अर्धा भाग अनेक देशांमध्ये कमकुवत आहे आणि भारतातही तुलनेने कमकुवत असेल, प्रामुख्याने दोन घटकांचा यामध्ये समावेश आहे. एक म्हणजे उच्च उत्पन्न असलेल्या देशांच्या वास्तविक अर्थव्यवस्थेतील वाढ मंदावणे.


दुसरे म्हणजे चलनविषयक धोरणाचे जागतिकीकरण जे आर्थिक बाजारपेठेत स्थिती मजबूत बनवते आणि त्यामुळे अनेक विकसनशील देशांमध्ये भांडवल बाहेर पडत नाही तर विकसनशील देशांमध्ये व्याजदर आणि अनिश्चितता देखील वाढते ज्याचा गुंतवणुकीवर नकारात्मक परिणाम होतो.


उपाय काय?


भारतात अधिक बफर आहेत, विशेषत: मध्यवर्ती बँकेत मोठा साठा आहे. जो खूप उपयुक्त आहे. शिवाय भारत सरकारने डिजिटल कल्पनांचा वापर करून सामाजिक सुरक्षा जाळ्यांचा विस्तार करण्यासारखे जगासमोर उदाहरण ठेवले आहे. "मला वाटते की या क्षणी ते जवळजवळ एक दशलक्ष लोकांपर्यंत पोहोचत आहेत. यालाही चांगला प्रतिसाद आहे," असं टीमर यांनी नमूद केलं


भारत सरकारच्या सर्व धोरणांशी असहमती


भारत सरकारने जरी अनेक चांगल्या गोष्टी राबवल्या असल्या तरी सरकारच्या सर्व धोरणांशी सहमत नसल्याचं टीमर यांनी सांगितले. विशेषतः कमोडिटीच्या चढ्या किमती बद्दल बोलताना त्यांनी गव्हावरील निर्यात बंदी किंवा तांदूळ निर्यातीवर खूप उच्च शुल्क आकरण्याच्या मुद्द्याला त्यांनी हात घातला. देशांतर्गत अन्न सुरक्षा निर्माण करणे तर्कसंगत वाटते, परंतु शेवटी उर्वरित प्रदेशात आणि उर्वरित जगामध्ये अधिक समस्या निर्माण करते आणि म्हणून सर्व धोरणे इष्टतम नाहीत, परंतु मदत प्रयत्न, मजबूत आर्थिक धोरणे आणि सर्वसाधारणपणे अधिक व्यवसायासाठी अनुकूल वातावरणाकडे कल याच्या दृष्टीने संकटाची चाहूल लागते असं टिमर म्हणाले.


भारताला काही महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर लक्ष देण्याची गरज,


अनुकूल विकास दर जरी असला तरी ही वाढ अर्थव्यवस्थेच्या एका लहान भागाद्वारे समर्थित आहे परंतु जर ते जास्त व्यापक आधारावर येत नसेल, तर तो वाढीचा दर तुलनेने कमी आहे. अर्थव्यवस्थेचा एक भाग म्हणजे सर्व कुटुंबांच्या उत्पन्नात लक्षणीय वाढ होत नाही असं टीमर यांनी मत मांडलं. यामध्ये प्रमुख मुद्दे पुढील प्रमाणे -


1) केवळ 20 टक्के महिला श्रमिक बाजारात भाग घेत आहेत.


2) लोकांना स्वतः उत्पन्न करण्याची साधने दिली पाहिजेत


3) पर्यावरणीय आपत्तींशी लढण्यास सक्षम होणे .


4) सरकार आणि जनता दोघांनाही प्रत्येक गोष्टींचा सामना करणे 


टीमर यांचा भारताला सल्ला


टीमर म्हणतात, भारताने सध्याच्या मोठ्या कंपन्यांवर लक्ष केंद्रित केले आहे. FDI वर लक्ष केंद्रित केले आहे आणि  फोकस सामाजिक सुरक्षा जाळ्यांवरदेखील असल्याने हे सर्व काही खूप चांगले आहे. परंतु ते पुरेसे नाही. तुम्हाला अर्थव्यवस्थेसाठी अधिक लोकांना एकत्र करणे आवश्यक आहे.