Rs. 2000 Note News: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने दोन हजार रुपयांची नोट (Rs. 2000 Currency note) चलनातून मागे घेणार असल्याचे जाहीर केले. त्यानंतर बँकांमधून दोन हजार रुपयांची नोट बदलण्यास सुरुवात झाली आहे. नोट बदलून घेण्यासाठी 30 सप्टेंबर 2023 ही शेवटची मुदत आहे. ही मुदत वाढवून देण्याबाबत चर्चा सुरू असताना केंद्र सरकारने यावर भूमिका स्पष्ट केली आहे. दोन हजार रुपयांची बदली करून घेण्याच्या प्रक्रियेसाठी मुदतवाढ देण्याचा कोणताही प्रस्ताव नसल्याचे अर्थ मंत्रालयाने स्पष्ट केले आहे.
लोकसभेत लेखी उत्तर देताना, अर्थ राज्यमंत्री पंकज चौधरी यांनी बँकांमध्ये ₹2000 च्या एक्सचेंजची अंतिम मुदत 30 सप्टेंबरच्या पुढे वाढवण्याचा प्रस्ताव आहे का या प्रश्नाला नकारार्थी उत्तर दिले.काळा पैसा संपवण्यासाठी सरकार इतर उच्च मूल्याच्या नोटा चलनातून बाद करण्याचा विचार करत आहे का या प्रश्नाला चौधरी यांनी नकारार्थी उत्तर दिले.
रिझव्‍‌र्ह बँकेने 19 मे रोजी अचानकपणे 2000 रुपयांची नोट चलनातून मागे घेण्याची घोषणा केली. परंतु अशी नोटा खात्यात जमा करण्यासाठी किंवा बँकांमध्ये बदलून घेण्यासाठी 30 सप्टेंबरपर्यंतची मुदत दिली.
आरबीआयच्या माहितीनुसार, चलनात असलेल्या 2000 रुपयाच्या चलनी नोटांपैकी तब्बल 76 टक्के नोटा बँकांमध्ये जमा केल्या गेल्या आहेत किंवा बदलल्या गेल्या आहेत. मूल्याच्या दृष्टीने, चलनात असलेल्या 2000 रुपयांच्या नोटा 30 जून रोजी 84,000 हजार कोटींवर आल्या आहेत. 19 मे रोजी 3.56 लाख कोटी रुपये चलनात होत्या. रिझव्‍‌र्ह बँकेने सांगितले की, परत आलेल्या 87 टक्के नोटा लोकांच्या बँक खात्यात जमा केल्या गेल्या आहेत तर उर्वरित 13 टक्के नोटा इतर मूल्यांमध्ये बदलल्या गेल्या आहेत.
आरबीआयच्या म्हणण्यानुसार, दोन हजार रुपयांची नोट चलनातून मागे घेणे ही लोकांची गैरसोय टाळण्यासाठी किंवा अर्थव्यवस्थेत कोणताही व्यत्यय टाळण्यासाठी नियोजित चलन व्यवस्थापनाचा एक भाग होता.
8 नोव्हेंबर 2016 रोजी, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी एका घोषणेद्वारे चलनातून 500 रुपये आणि एक हजार रुपयांच्या नोटा रद्द केल्या होत्या. त्या वेळी चलनात असलेल्या सर्व 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटाबंदीनंतर अर्थव्यवस्थेतील चलनाची गरज जलदगतीने पूर्ण करण्यासाठी 2000 रुपये मूल्याच्या नोटा 10 नोव्हेंबर 2016 रोजी चलनात आणल्या गेल्या.
आरबीआयने निर्णय का घेतला?
2000 रुपये मूल्याची नोट नोव्हेंबर 2016 मध्ये जारी करण्यात आली. त्या वेळी चलनात असलेल्या सर्व 500 रुपये आणि 1000 रुपयांच्या नोटा एका झटक्यात चलनातून रद्द करण्यात आल्या होत्या. त्यावेळी बाजारातील चलनाची मागणी पूर्ण करण्यासाठी 2000 रुपयांची नोट जारी करण्यात आली होती. सामान्य व्यवहारांसाठी दोन हजार रुपयांची नोट वापरली जात नसल्याची बाब समोर आली होती. भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या "क्लीन नोट पॉलिसी" च्या अनुषंगाने, 2000 रुपये मूल्याच्या बँक नोटा चलनातून काढून घेण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. 23 मे 2023 पासून बँकेतून 2000 रुपयांची नोट बदलण्याची प्रक्रिया सुरू झाली असून 30 सप्टेंबरपर्यंत नोटा बदलता येणार आहेत.