Dinosaurs Fossils : यवतमाळच्या वणी तालुक्यातील बोर्डा जवळ विरकुंड परिसरात डायनोसॉरचं जीवाष्म सापडल्याचा दाला संशोधकांनी केला आहे. येथील पर्यावरण आणि भूशास्त्र संशोधक प्राचार्य सुरेश चोपणे यांना सुमारे 6 कोटी वर्षापूर्वीच्या लेट क्रिटाशीयस काळातील विशालकाय डायनोसॉर या प्राण्याचं जीवाष्म सापडलं आहे. दोन वर्षांपूर्वी डायनोसॉरच्या पायाचं एक अष्मीभूत हाड त्यांना सापडलं होतं. यवतमाळ जिल्ह्यातील डायनोसॉर जीवाष्म आढळल्याची ही पहिलीच नोंद आहे
विशालकाय डायनोसॉरची जिवाष्मे सापडली
सुरेश चोपणे हे छंद आणि अभ्यास म्हणून यवतमाळ जिल्ह्यात गेल्या 20 वर्षांपासून सर्वेक्षण करीत आहेत. ह्यापूर्वी त्यांनी पांढरकवडा, राळेगाव, झरी तालुक्यात 6 कोटी वर्षापूर्वीच्या शंख-शिपल्याची जिवाष्मे आढळली होती. यासोबतच त्यांनी 150 कोटी वर्षं पूर्वीची स्ट्रोमॅटोलाईटची जिवाष्मे शोधली आहेत. त्यांनी यवतमाळ जिल्ह्यात 25 हजार वर्ष पूर्वीची पाषाणयुगीण अवजारे सुद्धा शोधली असून हे सर्व पुरावे त्यांच्या घरी व्यक्तीगत शैक्षणिक संग्रहालयात सामान्य नागरिक आणि संशोधकांसाठी प्रदर्शित करून ठेवली आहेत.
6 कोटी वर्षांपूर्वी क्रिटाशिअस काळातील पुरावे
वणी तालुक्यातील बोर्डा-विरकुंड परिसरात निओप्रोटेरोझोईक या 150 कोटी वर्षे दरम्यानच्या काळातील पैनगंगा गृपचा चुनखडक असून त्या काळात इथे समुद्र होता. जुरासिक काळात इथे विशालकाय अशा डायनोसॉर प्राण्यांचा विकास झाला. पण 6 कोटी वर्षांपूर्वी क्रिटाशिअस काळात प्रचंड ज्वालामुखीच्या प्रवाहात सर्व सजीव आणि डायनोसॉर मारले गेले. इथे बेसाल्ट या अग्निजन्य खडकाच्या रुपाने ते पुरावे आजही ते पाहायला मिळतात. पण अनेक ठिकाणी त्यांच्या हाडांचे जीवाश्मात रूपांतर झाल्यामुळे आज ते सापडत आहेत.
50 वर्षापूर्वी डायनोसॉरचा अष्मीभूत सांगाडा
विरकुंड गावाजवळ 50 वर्षापूर्वी डायनोसॉरचा अष्मीभूत सांगाडा असावा पण लोकांनी जंगलात शेती करताना येथील चुनखडक घरे आणि पहार बांधण्यासाठी याचा वापर केल्याचा अंदाज चोपणे यांनी वर्तवला आहे. हाडे आणि चुनखडक दुरून सारखाच दिसत असल्याने गावकऱ्यांनी डायनोसॉरची हाडे सुद्धा घरे बांधण्यासाठी वापरली. त्यामुळे येथे पुन्हा जिवाष्मे आढळली नाही. 40 वर्षापूर्वी शेतीसाठी रचलेल्या दगडी पहारीत सुरेश चोपणे ह्यांना एक जिवाष्मीकृत हाड सापडलं. या जीवाश्मांच्या आकार, प्रकार ,स्थळ, काळावरून भूशास्त्र विभागाचे तज्ज्ञांच्या मते, हे जीवाष्म डायनोसॉर चेच आहे असा विश्वास चोपणे यांनी व्यक्त केला आहे. देशात अनेक ठिकाणी असे प्रकार घडले असल्याने खूप जिवाश्मांचे पुरावे नष्ट झाले आहेत.
भूशास्त्र विभागातर्फे संशोधन करण्याची मागणी
चंद्रपूरप्रमाणे वणी, मारेगाव, पांढरकवडा, झरीजामनी, मुकुडबन हा परिसर जिवाष्मांच्या आणि प्रागैतिहासिक बाबतीत समृध्द आहे. या परिसरात अजूनही जमिनीत किंवा जंगलात डायनोसॉरची जिवाष्मे आढळू शकतात, त्यासाठी भूशास्त्र विभागातर्फे सविस्तर सर्वे आणि संशोधन होणे गरजेचे आहे असे मत संशोधक प्रा. सुरेश चोपणे यांनी व्यक्त केलं आहे.