Israel–Hezbollah conflict : साधारण आजपासून बरोबर 24 वर्षांपूर्वी इस्त्रायली सैन्याने दक्षिण लेबनॉनचा (Israel–Hezbollah conflict) ताबा सोडला सोडला होता. लेबनॉनमध्ये हिजबुल्लाहचा हा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा विजय होता. या घटनेनंतर दुसऱ्याच दिवशी, हिजबुल्लाह प्रमुख हसन नसराल्लाह लेबनॉनमधील बिंत जबेल या छोट्याशा गावात पोहोचला होता. "इस्रायलकडे अण्वस्त्रे असू शकतात, परंतु ते अजूनही कोळ्याच्या जाळ्यासारखे कमकुवत आहेत," राखाडी कपडे आणि काळी पगडी घातलेला नसराल्लाह वयाच्या 39व्या वर्षी बेधडक बोलत होता.
नसरल्लाह यापुढे जगाला दहशत माजवू शकणार नाही
आता बरोबर 24 वर्षांनी 27 सप्टेंबर 2024 रोजी, इस्रायलने बेरूतमधील हिजबुल्लाच्या मुख्यालयावर अनेक टन गनपावडर टाकत बेचिराख करून टाकले. इस्रायलच्या पंतप्रधानांनी एक व्हिडीओ जारी करून नसरल्लाह यांच्या 24 वर्ष जुन्या विधानाची आठवण करून दिली. "आमच्या शत्रूंना वाटले की आम्ही कोळ्याच्या जाळ्यासारखे कमकुवत आहोत, परंतु आमच्याकडे स्टीलच्या नसा आहेत," बेंजामिन नेतान्याहू म्हणाले. नेतान्याहू यांच्या वक्तव्यानंतर काही तासांनी इस्रायली लष्कराने नसराल्लाह मारला गेल्याची पुष्टी केली. “नसरल्लाह यापुढे जगाला दहशत माजवू शकणार नाही,” असे इस्रायली लष्कराने म्हटले आहे.
नसराल्लाहने इस्त्रायलचा शत्रू का मानलं? (Who is Hassan Nasrallah)
नसराल्लाहचा (Who is Hassan Nasrallah) गरीब शिया कुटुंबात जन्म झाला होता. तेव्हापासून इराकमधून निर्वासित होण्यापर्यंत आणि हिजबुल्लाचा प्रमुख (Hezbollah) बनण्यापर्यंतचा त्याचा प्रवास झाला. भाजी विक्रेत्याच्या कुटुंबात जन्मलेल्या नसराल्लाहला लहानपणापासूनच धर्माची ओढ होती. हसन नसरल्लाहचा जन्म 31 ऑगस्ट 1960 रोजी एका गरीब शिया कुटुंबात झाला. 9 भावंडांमध्ये तो सर्वात मोठा होता. वडील लेबनॉनची राजधानी बेरूतच्या शारशाबूक भागात राहत होते. फळे आणि भाजीपाला विकून ते आपल्या कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करत असत. नसराल्लाहचे प्रारंभिक शिक्षण बेरूतमधील ख्रिश्चन भागात झाले. त्यांना लहानपणापासूनच धार्मिक गोष्टींची आवड होती. इराणचे इमाम सय्यद मुसा सदर यांचा त्याच्यावर खूप प्रभाव होता. सदर यांनी 1974 मध्ये लेबनॉनच्या शिया समुदायाला सक्षम करण्यासाठी चळवळ सुरू केली. लेबनॉनमध्ये ते ‘अमल’ म्हणून ओळखले जात असे. 1974 पर्यंत लेबनॉनमध्ये गृहयुद्ध सुरू झाले होते. शिया, सुन्नी आणि ख्रिश्चनांनी सत्तेत वाटा मिळवण्यासाठी आपापसात भांडणे सुरू केली. अशा स्थितीत अमल शियांच्या हक्कांचे नेतृत्व करण्यासाठी ओळखले जात होते.
वयाच्या 15व्या वर्षी इस्रायलशी लढण्यास सुरुवात
लेबनॉनमध्ये (Lebanon) गृहयुद्ध सुरू झाल्यानंतर, सदर यांनी दक्षिण लेबनॉनला (South Lebanon) इस्रायली घुसखोरीपासून वाचवण्यासाठी अमलची सशस्त्र शाखा सुरू केली. त्यानंतर 15 वर्षांचा नसराल्लाहही अमलमध्ये सामील झाला. जेव्हा गृहयुद्ध भडकले तेव्हा नसराल्लाहचे कुटुंब त्याच्या मूळ गावी बजौरीह येथे गेले. येथे काही लोकांनी नसरल्लाहला पुढील शिक्षण घेण्याचा सल्ला दिला. यानंतर डिसेंबर 1976 मध्ये ते इस्लामचा अभ्यास करण्यासाठी इराकच्या नजफ शहरात गेला. तिथं त्याची भेट लेबनीज विद्वान सय्यद अब्बास मौसावी यांच्याशी झाली. एकेकाळी लेबनॉनमधील मुसा सदरच्या शिष्यांमध्ये मौसावीची गणना होते. इराणचे क्रांतिकारी नेते अयातुल्ला खोमेनी यांचा त्यांच्यावर खूप प्रभाव होता. सद्दाम हुसेनने इराकी मदरशांमधून लेबनीज शिया विद्यार्थ्यांना हद्दपार करण्याचे आदेश दिले तेव्हा नसराल्लाह नजफमध्ये फक्त दोन वर्षे राहत होता. 1978 मध्ये इराकमध्ये शिया आणि सुन्नी यांच्यातील संघर्ष वाढला, त्यानंतर नसराल्लाह आणि अब्बास मौसावी लेबनॉनला परतले.
वयाच्या 22 व्या वर्षी हिजबुल्लाची स्थापना
लेबनॉनला परतल्यानंतर नसराल्लाह आणि मौसावी यांनी लेबनीज गृहयुद्धात भाग घेतला. नसराल्लाह अब्बास मौसावीच्या मूळ गावी गेले जेथे बहुसंख्य लोकसंख्या शिया होती. तोपर्यंत नसराल्लाह आणि लेबनीज शिया संघटना ‘अमल’ यांच्यात मतभेद वाढू लागले होते. अमल हा केवळ इस्रायलविरुद्ध काम करण्यापुरता मर्यादित असावा, असे नसराल्लाह यांचे मत होते. त्यावेळी अमलचे नेतृत्व करणाऱ्या नबीह बेरीचा असा विश्वास होता की त्यांनी लेबनीज राजकारणात सामील व्हावे. हसन नसराल्लाह लेबनॉनमध्ये परतल्यानंतर एक वर्षानंतर 1979 मध्ये इराणमध्ये इस्लामिक क्रांती झाली आणि रुहोल्ला खोमेनी सत्तेवर आले. यामुळे लेबनॉनच्या शिया समुदायाला इराणचा पाठिंबा मिळाला. हसन नसराल्ला यांनी नंतर तेहरानमध्ये इराणच्या तत्कालीन नेत्यांची भेट घेतली आणि खोमेनी यांनी त्यांना लेबनॉनमध्ये आपले प्रतिनिधी बनवले.
यानंतर मुसावी आणि नसरल्लाह यांनी 1982 मध्ये हिजबुल्लाची स्थापना केली. नसराल्लाह तेव्हा अवघे 22 वर्षांचे होते. या संघटनेला इराणचा पाठिंबा मिळाला. बीबीसीच्या म्हणण्यानुसार, इराणने आपले 1500 इस्लामिक रिव्होल्युशनरी गार्ड लेबनॉनला पाठवले. यानंतर, हिजबुल्लाहने लेबनॉनच्या दक्षिणेकडील भागावर कब्जा केलेल्या इस्रायलविरुद्ध गनिमी युद्ध सुरू केले. हिजबुल्लाकडे स्वतःचे कोणतेही सैन्य नव्हते. त्याचे सैनिक गुप्तपणे इस्रायली सैनिकांवर हल्ले करायचे. लष्करी तळांवर हल्ले करण्याबरोबरच हिजबुल्लाहने आत्मघाती हल्लेही केले.
हिजबुल्लाहकडून इस्रायलला लेबनॉनमधून हद्दपार
नोव्हेंबर 1982 मध्ये टायर या लेबनीज शहरात इस्रायलच्या लष्करी मुख्यालयावर आत्मघाती हल्ला झाला. हिजबुल्लाहने हा हल्ला केला होता. यामुळे 75 इस्रायली आणि इतर 20 जणांचा मृत्यू झाला, त्यापैकी बहुतेक कैदी होते. हिजबुल्ला इथेच थांबला नाही. एप्रिल 1983 मध्ये लेबनॉनमधील अमेरिकन दूतावासात बॉम्बस्फोट झाला. यामध्ये 17 अमेरिकन आणि 30 लेबनीज नागरिकांचा मृत्यू झाला. अमेरिकन दूतावास स्थलांतरित करण्यात आले आणि सुमारे एक वर्षानंतर नवीन ठिकाणी देखील हल्ला झाला. दरम्यान, बेरूतमध्ये यूएस मरीन बॅरेक्स आणि फ्रेंच लष्करी तळांवरही हल्ला करण्यात आला, ज्यामध्ये 300 हून अधिक सैनिक मारले गेले. हिजबुल्लाहने या हल्ल्यांची जबाबदारी स्वीकारली नाही, परंतु त्यांना पाठिंबा दिला.
सततच्या हल्ल्यांमुळे, इस्रायली सैन्याने 1985 पर्यंत बहुतेक दक्षिण लेबनॉनमधून माघार घेतली. मात्र, सीमेजवळील अनेक भागांवर त्यांचा ताबा कायम होता. लेबनॉनमध्ये सुरक्षा क्षेत्र निर्माण करण्याच्या नावाखाली हिजबुल्लाहने इस्रायली लक्ष्यांवर हल्ले करणे सुरूच ठेवले. त्याच वर्षी, लेबनॉनमधील शिया गटातील सैनिकांनी सॅन दिएगोला जाणाऱ्या TWA फ्लाइट 847 चे अपहरण केले आणि ते बेरूतला आणले. या दरम्यान एक प्रवासी ठार झाला, तर उर्वरित 152 लोकांच्या सुटकेच्या बदल्यात इस्रायलला 700 लेबनीज-पॅलेस्टिनी कैद्यांची सुटका करावी लागली. हिजबुल्लाहने पुन्हा एकदा विमान अपहरणाची जबाबदारी स्वीकारली नाही, परंतु त्याचे समर्थन केले. सततच्या हल्ल्यांमुळे इस्रायली सैन्याला 1985 पर्यंत दक्षिण लेबनॉनच्या बहुतेक भागातून माघार घ्यावी लागली. नसराल्लाह सध्या हिजबुल्लाहमध्ये क्रमांक 2 वर होता.
पॅलेस्टिनी, लेबनीज आणि अरबांना इस्रायलच्या कैदेतून मुक्त केले
नसराल्लाहच्या नेतृत्वाखाली हिजबुल्लाहने इस्रायलला कडवी टक्कर दिली. मे 2000 मध्ये, इस्रायलला दक्षिण लेबनॉनमधून माघार घ्यावी लागली. 2002 मध्ये हसन नसराल्लाहने इस्रायलशी चर्चेदरम्यान कैदी विनिमय करार केला. या काळात 400 हून अधिक पॅलेस्टिनी, लेबनीज कैदी आणि इतर अरब देशांतील नागरिकांची सुटका करण्यात आली. नसराल्लाहने यातून आपली प्रतिमा आणखी मजबूत केली. लेबनीज राजकारणातील त्यांच्या प्रतिस्पर्ध्यांसाठी त्यांच्याशी स्पर्धा करणे मोठे आव्हान बनले होते. जुलै 2006 मध्ये, हिजबुल्लाहने एका चकमकीदरम्यान दोन इस्रायली सैनिकांना ओलीस ठेवले होते. त्यानंतर पुन्हा एकदा इस्रायलने लेबनॉनवर हल्ला केला. 33 दिवस चाललेल्या या युद्धात हिजबुल्ला लेबनॉनमधील सर्वात मजबूत लष्करी शक्ती म्हणून उदयास आली, जी देशातील नागरिकांचे संरक्षण करू शकते. इस्रायलला खडतर आव्हान देऊन लेबनॉनमध्ये हिजबुल्लाह आणि नसराल्लाहची लोकप्रियता लक्षणीयरीत्या वाढली. मात्र, तो इस्रायलच्या रडारवर आला. त्यामुळे त्यांनी सार्वजनिक ठिकाणी भाषणे देणे खूप कमी केले. नसराल्लाहचे बहुतेक पत्ते पूर्व रेकॉर्ड केलेले होते.
हिजबुल्लाहने मध्यपूर्वेत इराणचा प्रभाव वाढवला
अमेरिकेने 1997 मध्ये हिजबुल्लाहला दहशतवादी संघटना घोषित केले होते. तेव्हापासून 60 हून अधिक देशांनी हिजबुल्लाला दहशतवादी संघटना घोषित केले. अमेरिका आणि पाश्चात्य देश हिजबुल्लाहला मध्यपूर्वेतील सर्वात मोठा धोका मानतात. हिजबुल्ला ही जगातील सर्वात जास्त सैनिक असलेली संघटना आहे. मध्यपूर्वेत इराणचा दबदबा कायम ठेवण्याचे काम करत आहे. 2011 मध्ये जेव्हा सीरियात गृहयुद्ध सुरू झाले तेव्हा हिजबुल्लाहने आपले हजारो सैनिक सीरियाचे अध्यक्ष बशर अल-असद यांच्या समर्थनार्थ पाठवले. यामुळेच पाश्चात्य देशांना इच्छा असूनही असदला सत्तेवरून हटवता आले नाही.
इस्रायलच्या हल्ल्यात नसराल्लाहने मुलगा आणि मुलगी गमावली
नसराल्लाहने इराकहून परतल्यानंतर 1978 मध्ये फातिमा यासीनशी लग्न केले होते. त्यांना चार मुलगे आणि एक मुलगी होती. त्यापैकी 2 ठार झाले आहेत. त्याचा मोठा मुलगा, हादी नसराल्ला, हिजबुल्लाहचा सदस्य होता जो 1997 मध्ये इस्रायली सैन्याशी लढताना मारला गेला होता. ज्या वर्षी त्याची हत्या झाली त्याच वर्षी हादीने लग्न केले होते. नसराल्लाह यांचा दुसरा मुलगा मुहम्मद जवाद हसन हा देखील हिजबुल्लाचा सदस्य आहे. 2018 मध्ये अमेरिकेने त्याला आंतरराष्ट्रीय दहशतवादी घोषित केले. नसराल्लाला झैनब नावाची मुलगी आहे. मे 2024 मध्ये इब्राहिम रायसीच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या कुटुंबाला भेटण्यासाठी ती तेहरानला गेली तेव्हा तिचे फोटो पहिल्यांदाच उघड झाले. इस्त्रायली मीडियामध्ये दावा करण्यात आला आहे की, तिचे वडील नसराल्लाहसोबत झैनबचाही हवाई हल्ल्यात मृत्यू झाला आहे.
नसराल्लाह यांचा तिसरा मुलगा मोहम्मद अली हाही हिजबुल्लाशी संबंधित आहे. नसराल्लाह यांच्या धाकट्या मुलाचे नाव मोहम्मद महदी आहे. महदी सोशल मीडियावर खूप सक्रिय आहे. त्याचे अनेक अनुयायी आहेत. सोशल मीडियावर तो स्वत:ला नसराल्लाहचा खरा उत्तराधिकारी म्हणून दाखवण्याचा प्रयत्न करत असतो.
इतर महत्वाच्या बातम्या