1946 First Terrorist Attack In Mumbai : 14 सप्टेंबर 1946 रोजी मुंबईत पहिला दहशतवादी हल्ला झाला. यावेळी महाराष्ट्रातील दोन प्रतिष्ठित व्यक्ती आचार्य प्रल्हाद केशव अत्रे आणि शिवसेनाप्रमुख दिवंगत बाळ ठाकरे यांचे वडील प्रबोधनकार ठाकरे यांनी हिंदुत्वाची ज्योत प्रत्येक हिंदूंच्या मनामनात पेटवली. त्यांचे अतुलनीय योगदान आहे. इतिहासाचे अभ्यासक धवल कुलकर्णी यांनी याबाबच माहिती दिली आहे. 1946 साली जातीय तणाव आणि फाळणीमुळे भारतात दंगलींना उधाण आले होते. मुस्लीम लीगने कथितपणे उफाळून आणलेल्या जातीय दंगली मुंबईनेही पाहिल्या होत्या. तेव्हा नेमके काय घडले? याची माहिती इतिहासाचे अभ्यासक आणि पत्रकार धवल कुलकर्णीं यांनी त्यांच्या ट्विटर पोस्टमधून दिली आहे.
काळबादेवी येथे गोळीबार, सात जण ठार
14 सप्टेंबर 1946 साली भुलेश्वर ते धोबी तलाव टॅक्सीतून प्रवास करणाऱ्या दोघांनी काळबादेवी येथे स्टेनगनमधून गोळीबार केला. त्यांनी सात जणांना ठार केले आणि 20 जण जखमी केले. भायखळा स्टेशनजवळ नरिमन बस्ताने चालवलेली टॅक्सी भाड्याने घेतली होती.
मुलावर झाडल्या गोळ्या
समोरच्या सीटवर नरिमनचा किशोरवयीन मुलगा बसला होता. प्रवाशांनी नरिमन यांना भुलेश्वरला जाण्यास सांगितले. तेथे दोन प्रवाशांपैकी एका हल्लेखोराने नरिमन यांच्या मुलाला खाली उतरण्यास सांगितले आणि त्याच्यावर गोळीबार केला. नरिमन आपल्या जखमी मुलाकडे धावला. त्यानंतर दोघांनी टॅक्सी (BMT 882) हायजॅक केली.
..आणि एकच गोंधळ
काळबादेवी येथे एका प्रवाशाने स्टेनगनमधून ये-जा करणाऱ्यांवर गोळीबार केल्याने घबराट आणि गोंधळ उडाला. दोन्ही हल्लेखोरांनी पळवलेली टॅक्सी नंतर सोडून दिल्याचे आढळून आले. त्यानंतर या प्रकरणाचा तपास उपनिरीक्षक सामी यांच्याकडे सोपवण्यात आला.
At Kalbadevi, one of the passengers fired at the passersby from a sten gun, leading to panic and mayhem. The taxi was found abandoned later. The #MumbaiPolice handed over the investigations of the case to deputy inspector Sami.
— Dhaval Kulkarni (धवल कुलकर्णी) 🇮🇳 (@dhavalkulkarni) September 13, 2022
मुंबई पोलिसांच्या हाती धागे दोरे
हल्लेखोर लष्करी जवान असू शकतात, हे मुंबई पोलिसांच्या लक्षात आले. हल्लेखोर मिर्झा अब्दुल मजीद आणि गुलाम अहमद उर्फ अख्तर हुसेन असल्याचे आढळून आले, ते लष्कराच्या पूर्व कमांड, कलकत्ता येथून सोडून गेले होते.
हल्लेखोरांना घ्यायचा होता मुंबई दंगलीचा बदला
त्यांना 1946 च्या मुंबई दंगलीचा बदला घ्यायचा होता. ज्यात 300 लोक मारले गेले होते. त्यांच्याकडून शस्त्रे आणि दारूगोळा जप्त करण्यात आला आहे. 23 जून 1947 रोजी आरोपींना फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. या प्रकरणातील उत्कृष्ट तपासासाठी सामी यांना 1947 मध्ये पोलीस पदक देण्यात आले होते.
अत्रे का नाराज झाले होते?
त्यानंतर, पत्रकार, नाटककार, शिक्षणतज्ञ, विनोदकार आणि राजकारणी आचार्य अत्रे, हे काँग्रेसचे प्रमुख प्रचारक होते. महान वक्ते, अत्रे हे व्ही.डी. सावरकर यांच्या नेतृत्वाखालील हिंदूमहासभेत ते बोलत असतं. दहशतवादी हल्ल्यानंतर, M.A. जिना यांच्या नेतृत्वाखालील मुस्लिम लीगच्या होणाऱ्या कारवाया आणि त्यांच्या जातीय प्रचारामुळे काँग्रेसच्या कारवाईने अत्रे नाराज झाले होते.
हिंदूंचे रक्षण कोण करणार?
22 सप्टेंबर 1946 रोजी अत्रे यांनी त्यांच्या नवयुग वृत्तपत्रात एक धक्कादायक संपादकीय लिहिले. याच आवृत्तीत ब्राह्मणेतर कार्यकर्ते प्रबोधनकार केशव सीताराम ठाकरे यांनी गुंडगिरीच्या या वाढत्या लाटेत हिंदूंचे रक्षण कोण करणार? असा प्रश्न विचारणारा एक लेख लिहिला होता.
हिंदूंवर आक्रमण झाल्यास प्रत्युत्तर देणे आवश्यक
ठाकरे म्हणाले की, हिंदूंवर आक्रमण झाल्यास त्यांना समान प्रमाणात प्रत्युत्तर देणे आवश्यक आहे. यामुळे बॉम्बे प्रेसिडेन्सी सरकारने अत्रे यांच्याकडून सिक्युरिटीज म्हणून 6,000 रुपयांची मागणी केली.
अत्रे आणि काँग्रेस यांच्यात हळूहळू दुरावा
या वळणामुळे अत्रे आणि काँग्रेस यांच्यात हळूहळू दुरावा निर्माण झाला. कारण अत्रे यांना असे वाटले की, काँग्रेसकडून मुस्लिम लीगने केलेल्या हिंसाचारासाठी 'शरणागती' पत्करली आहे. नंतर, अत्रे आणि ठाकरे हे दोघेही संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचा एक अग्रगण्य भाग होते. ज्यामुळे महाराष्ट्र राज्याची स्थापना तसेच मुंबईची राजधानी 1 मे 1960 रोजी झाली.
भारतातील पहिली काँग्रेस विरोधी आघाडी
कम्युनिस्ट, समाजवादी, ब्राह्मणेतर कार्यकर्ते आणि इतरांचा समावेश असलेली संयुक्त महाराष्ट्र समिती ही भारतातील पहिली काँग्रेस विरोधी आघाडी होती.
स्रोत:
अरविंद पटवर्धन, मी मुंबईचा पोलिस, आचार्य प्रल्हाद केशव अत्रे, कर्हेचे पाणी- भाग तिसरा, झीशान शेख, मुंबई रिवाइंड: काळबादेवी आणि त्याचा मुंबईतील पहिल्या दहशतवादी हल्ल्यांशी स्वातंत्र्यपूर्व संबंध, द इंडियन एक्सप्रेस, 23 ऑक्टोबर 2021