Major Dhyanchand Jayanti : भारतीय हॉकीचे महान खेळाडू मेजर ध्यानचंद (Major Dhyanchand) हे भारतासाठी हॉकी खेळणारे सर्वोत्तम खेळाडूंपैकी एक मानले जातात. 1928, 1932 आणि 1936 च्या ऑलिम्पिक स्पर्धेत भारताला सलग तीन सुवर्णपदकं जिंकून (National Sports Day) देण्यात त्यांचा मोलाचा वाटा होता. त्यांचा जन्म 29 ऑगस्ट 1905 रोजी प्रयागराज येथे झाला. उद्या त्यांची जयंती आहे. मेजर ध्यानचंद यांना त्यांच्या जयंतीनिमित्त आदरांजली वाहण्यासाठी भारतात दरवर्षी 29 ऑगस्ट रोजी राष्ट्रीय क्रीडा दिन साजरा केला जातो. जर्मन हुकूमशहा अ‍ॅडॉल्फ हिटलरही त्यांचा चाहता होता. ध्यानचंद हे हॉकी जगतातील पहिले सुपरस्टार होते. त्याने सलग तीन ऑलिम्पिक स्पर्धेत भारतासाठी सुवर्णपदक जिंकले होते. या निमित्ताने त्यांचे अनेक जुन्या किस्स्यांची आजही आठवण केली जाते.
सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, पद्मभूषण प्रदान
खेळाच्या इतिहासातील महान फील्ड हॉकी खेळाडूंपैकी एक म्हणून ओळखले जाणारे, मेजर ध्यानचंद यांनी भारतीय हॉकीला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर लोकप्रिय करण्यासाठी विलक्षण योगदान दिले. 29 ऑगस्ट 1905 रोजी उत्तर प्रदेशमध्ये जन्मलेल्या ध्यानसिंग, 'हॉकीचे जादूगार', यांनी आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात ब्रिटिश इंडियन आर्मीच्या रेजिमेंटल टीममधून केली. ते चांदण्यांच्या प्रकाशात हॉकीचा सराव करत असे, म्हणून त्यांना 'चांद' हे प्रसिद्ध नाव दिले, त्यांनी 1948 मध्ये पहिला आंतरराष्ट्रीय हॉकी सामना खेळला, त्यांचे असाधारण कौशल्य, सुपर कंट्रोल आणि चातुर्य यामुळे भारताला 1928, 1932 आणि 1936 मध्ये सलग तीन ऑलिम्पिक सुवर्णपदके जिंकण्यात मदत झाली. त्याच्या गोल-स्कोअरिंग कारनाम्यांच्या प्रभावामुळे भारत हॉकीमध्ये मास्टर बनले, भारत सरकारने 1956 मध्ये ध्यानचंद यांना तिसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, पद्मभूषण प्रदान केला. 1979 मध्ये यकृताच्या कर्करोगाने त्यांचे निधन झाले. त्यांचा वारसा तरुणांना आणि खेळाडूंना प्रेरणा देत आहे जे ध्यानचंद यांना त्यांच्या योगदानासाठी आठवतात.
राष्ट्रीय क्रीडा दिन का साजरा केला जातो?
हॉकीच्या जादूगाराला श्रद्धांजली वाहण्यासाठी राष्ट्रीय क्रीडा दिन साजरा केला जातो. शैक्षणिक आणि सार्वजनिक संस्थांमध्ये खेळांबद्दल जागरूकता पसरवण्यासाठी या दिवशी क्रीडा कार्यक्रम आयोजित केले जातात. या दिवशी राष्ट्रपती भारताच्या राष्ट्रपती भवनात मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कारासह प्रमुख क्रीडा संबंधित पुरस्कार प्रदान करतात.
चांदण्या रात्री सराव
ध्यानचंद या खेळात निपुण होते आणि चेंडू आपल्या नियंत्रणात ठेवण्यात ते इतके पटाईत होते की ते 'हॉकी मॅजिशियन' आणि 'द मॅजिशियन' अशा नावांनी प्रसिद्ध झाले. ध्यानचंद यांनी त्यांच्या कार्यकाळात तत्कालीन ब्रिटीश भारतीय सैन्यात हॉकी खेळण्यास सुरुवात केली, आणि 1922 ते 1926 दरम्यान त्यांनी अनेक आर्मी हॉकी स्पर्धा आणि रेजिमेंटल खेळांमध्ये भाग घेतला. ध्यानचंद यांचा जन्म अलाहाबादमध्ये झाला होता, त्यांचे मित्र त्यांना चांद म्हणत. हे नाव देण्यात आले कारण तो त्याच्या ड्युटीनंतर अनेक तास चांदण्या रात्री सराव करत असे. त्यांनी सैन्यात असताना तिथल्या लोकांना प्रभावित केले होते आणि जेव्हा नव्याने स्थापन झालेल्या भारतीय हॉकी फेडरेशनने (IHF) अॅमस्टरडॅम येथे 1928 च्या ऑलिम्पिकमध्ये एक संघ पाठवण्याचा निर्णय घेतला, तेव्हा ध्यानचंद यांना चाचणीसाठी बोलावण्यात आले.
हिटलर इतका प्रभावित झाला...ध्यानचंद यांना जर्मनीचे नागरिकत्व देऊ केले
अॅमस्टरडॅम 1928, लॉस एंजेलिस 1932 आणि बर्लिन 1936 ऑलिम्पिकमध्ये भारताने सुवर्णपदके जिंकली. या ऑलिम्पिक खेळांमध्ये जगातील कोणताही संघ भारताशी स्पर्धा करू शकला नाही .बहुतेक सामन्यांमध्ये भारतासमोर अधिक मॅचमध्ये संघावर गोलचा पाऊस पाडला. 15 ऑगस्ट 1936 रोजी, भारताला स्वातंत्र्य मिळण्याच्या 11 वर्षांपूर्वी, ध्यानचंद यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय हॉकी संघाने उत्कृष्ट कामगिरी करत बर्लिन ऑलिम्पिकच्या अंतिम फेरीत जर्मनीचा पराभव करून सुवर्ण पदक जिंकले. या सामन्यात हिटलर मैदानावर उपस्थित होता आणि जर्मनीच्या विजयासाठी मैदान पाण्याने ओले करण्यात आले. जेणेकरून भारतीय खेळाडू हलक्या शूजमध्ये खेळू शकणार नाहीत. हाफ टाईमपर्यंत भारतीय खेळाडू खूपच अडचणीत दिसले. मात्र ब्रेकनंतर मेजर ध्यानचंद यांनी असे काही केले ज्यामुळे स्टेडियममध्ये उपस्थित सर्व प्रेक्षकांसह खुद्द हिटलरलाही धक्का बसला. ब्रेकनंतर ध्यानचंद शूजशिवाय म्हणजेच अनवाणी खेळायला गेले. परिणामी भारताने जर्मनीचा 8-1 असा पराभव करत सुवर्णपदक जिंकले. मेजर ध्यानचंद यांच्या खेळाने हिटलर इतका प्रभावित झाला की त्याने ध्यानचंद यांना जर्मनीचे नागरिकत्व देऊ केले आणि आपल्या सैन्यात फील्ड मार्शल पदाची ऑफर दिली. मात्र, त्याची ऑफर भारतीय दिग्गज खेळाडूने फेटाळून लावली.