World Anaesthesia Day 2024: शस्त्रक्रियेपूर्वी रुग्णाला भूल का देतात? सर्वप्रथम चमत्कार कसा घडला? पूर्वी शस्त्रक्रिया कशी व्हायची?

World Anaesthesia Day 2024: पूर्वीच्या काळी शस्त्रक्रिया खूप वेदनादायक होती. अनेक वेळेस, शस्त्रक्रिया पुढे ढकलण्याचा प्रयत्न केला गेला, कारण त्यावेळी रुग्णाला असह्य वेदना सहन कराव्या लागल्या

World Anaesthesia Day 2024: शस्त्रक्रिया होणार असं डॉक्टरांनी म्हटल्यावर अनेक रुग्णांवर दडपण येते. कारण 'शरीराची चिरफाड होऊन मला प्रचंड वेदना होणार' असं प्रत्येक रुग्णाच्या मनात येतं. पण ऍनेस्थेसिया नावाची गोष्ट तुम्हाला माहित आहे का? दरवर्षी, जागतिक भूल दिन म्हणजेच World Anaesthesia Day साजरा करून, आपण त्या डॉक्टरांचे आभार मानतो, जे ऑपरेशन दरम्यान रुग्णांना वेदना होऊ देत नाहीत. हे डॉक्टर भूल देतात, त्यामुळे रुग्णांना शस्त्रक्रियेदरम्यान कोणतीही अडचण येत नाही. हा दिवस आपल्याला स्मरण करून देतो की, भूल देणं किती महत्त्वाची आहे, तसेच डॉक्टरांनी आरोग्यसेवेसाठी किती मोठे योगदान दिले आहे. 16 ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जाणारा जागतिक भूल दिन World Anaesthesia Day, हा त्याचे महत्त्व अधोरेखित करतो, तसेच लोकांना त्याच्या फायद्यांबद्दल जागरूक करतो. या खास प्रसंगाशी संबंधित प्रत्येक महत्त्वाची माहिती जाणून घ्या...

 

'ऍनेस्थेसिया' ही शस्त्रक्रिया क्षेत्रात क्रांती कशी ठरली?

16 ऑक्टोबर 1846 रोजी इथरच्या यशस्वी वापराने शस्त्रक्रियेच्या इतिहासात एक नवीन अध्याय जोडला. या दिवशी, भूल देण्याचे पहिले यशस्वी प्रात्यक्षिक झाले. या ऐतिहासिक घटनेची आठवण म्हणून जागतिक भूल दिन साजरा केला जातो. हा दिवस भूलतज्ज्ञांच्या योगदानाला सलाम करतो आणि वेदनामुक्त शस्त्रक्रियेचे महत्त्व अधोरेखित करतो. 1846 मध्ये, मॅसॅच्युसेट्स जनरल हॉस्पिटलच्या ऑपरेटिंग थिएटरमध्ये, डॉक्टरांनी एक आश्चर्यकारक प्रयोग केला. त्याने रुग्णावर इथरचा वापर केला आणि शस्त्रक्रियेदरम्यान त्याला बेशुद्ध केले. शस्त्रक्रियेदरम्यान रुग्णाला वेदना जाणवण्याची ही पहिलीच वेळ होती. या यशस्वी प्रयोगाने शस्त्रक्रिया क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली. त्यामुळे अनेक देशांमध्ये हा दिवस 'इथर डे' म्हणूनही ओळखला जातो. या ऐतिहासिक घटनेच्या स्मरणार्थ, वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ सोसायटीज ऑफ ऍनेस्थेसियोलॉजिस्ट (WFSA) ने जागतिक भूल दिनाची स्थापना केली. 1903 पासून, हा दिवस दरवर्षी विशेष कार्यक्रमांसह साजरा केला जातो.

 

ऍनेस्थेसिया कसे कार्य करते?

शस्त्रक्रिया कितीही लहान असली तरी त्यादरम्यान वेदना होऊ नये म्हणून डॉक्टर ऍनेस्थेसिया नावाचे विशेष औषध वापरतात. हे औषध रुग्णाच्या शरीराच्या विविध भागांमध्ये पोहोचते आणि वेदनांचे संकेत मेंदूपर्यंत पोहोचणे थांबवते. त्यामुळे शस्त्रक्रियेदरम्यान रुग्णाला वेदना होत नाहीत आणि तो बेशुद्ध किंवा अर्धवट अवस्थेत राहतो. रुग्णाच्या शरीरात भूल देण्याचे औषध दिल्यावर ते रक्ताद्वारे मेंदूपर्यंत पोहोचते. यानंतर औषध नसा प्रभावित करते, यामुळे मेंदूला वेदनांचे संकेत मिळत नाहीत आणि वेदना जाणवत नाहीत.

पूर्वी शस्त्रक्रिया कशी व्हायची?

पूर्वीच्या काळी शस्त्रक्रिया खूप वेदनादायक होती. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, शस्त्रक्रिया पुढे ढकलण्याचा प्रयत्न केला गेला कारण या काळात रुग्णाला असह्य वेदना सहन कराव्या लागल्या. वेदना कमी करण्यासाठी विविध पद्धती वापरल्या गेल्या, त्यापैकी काही अत्यंत विचित्र आणि कुचकामी होत्या.

ओपियम आणि मॅन्ड्रेक -  सुरुवातीला अफू आणि मॅन्ड्रेकसारख्या वनस्पतींपासून काढलेले रस रुग्णांना दिले जात होते. या पदार्थांमुळे वेदना थोडी कमी होण्यास मदत झाली, परंतु वेदना पूर्णपणे काढून टाकता आली नाही.

ड्वेल - आणखी एक पदार्थ, dwell, देखील वापरला गेला. हे प्यायल्याने रुग्णाला झोप येत असे, त्यानंतर शस्त्रक्रिया करण्यात आली.

ओपियम आणि अल्कोहलचे मिश्रण - 1600 च्या सुमारास, वेदना कमी करणारे द्रव तयार करण्यासाठी अफू आणि अल्कोहोल मिसळले गेले. त्याचा परिणाम फारच अल्पकाळ टिकला, त्यामुळे डॉक्टरांना शस्त्रक्रिया लवकर संपवावी लागली.

ऍनेस्थेसियाचे प्रकार

लोकल ऍनेस्थेसिया 

काय होते: या प्रकारच्या ऍनेस्थेसियामध्ये शरीराचा फक्त एक छोटासा भाग सुन्न होतो.
जेव्हा वापरले जाते: लहान शस्त्रक्रिया जसे की दात काढणे, टाके इ.
ते कसे कार्य करते: औषध त्वचेमध्ये टोचले जाते, ज्यामुळे त्या भागातील नसा तात्पुरत्या सुन्न होतात.

रिजनल एनेस्थीसिया

काय होते: या प्रकारच्या भूल देण्यामध्ये शरीराचा मोठा भाग सुन्न होतो.
कुठे वापरले जाते: मोठ्या शस्त्रक्रियांसाठी जसे की पाय किंवा हाताच्या शस्त्रक्रिया, सी-सेक्शन इ.
हे कसे कार्य करते: मेरुदंडाच्या आसपासच्या मोठ्या नसांमध्ये किंवा जवळ औषध इंजेक्शन दिले जाते.

जनरल एनेस्थीसिया

काय होते: या प्रकारच्या भूल देऊन रुग्णाला पूर्णपणे बेशुद्ध केले जाते.
कुठे वापरले जाते: हृदय शस्त्रक्रिया, मेंदूची शस्त्रक्रिया इत्यादीसारख्या मोठ्या आणि जटिल शस्त्रक्रियांसाठी.
हे कसे कार्य करते: औषध इनहेलेशनद्वारे किंवा शिरामध्ये इंजेक्शनद्वारे दिले जाते, ज्याचा परिणाम संपूर्ण शरीरावर होतो.

 

हेही वाचा>>>

(टीप : वरील सर्व गोष्टी माहिती म्हणून वाचकांपर्यंत पोहोचवत आहोत. एबीपी माझा यातून कोणताही दावा करत नाही. )