Yerawada Jail Pune: येरवडा कारागृहातून महिनाभरात 418 कैद्यांची सुटका

उच्च क्षमतेच्या तुरुंगातील गर्दी कमी करण्यासाठी राष्ट्रीय विधी सेवा प्राधिकरणाकडून 'रिलीज-अंडर-ट्रायल रिव्ह्यू कमिटी (UTRC) 75' नावाच प्रकल्प देशभरात राबविण्यात येत आहे. या प्रकल्पांतर्गत येरवडा कारागृहातून महिनाभरात 418 कैद्यांची सुटका करण्यात आली आहे.

Yerawada Jail Pune:  उच्च क्षमतेच्या आरोपी आणि कैदी असलेल्या तुरुंगातील गर्दी कमी करण्यासाठी राष्ट्रीय विधी सेवा प्राधिकरणाकडून 'रिलीज-अंडर-ट्रायल रिव्ह्यू कमिटी (UTRC) 75' नावाचा एक विशेष प्रकल्प देशभरात राबविण्यात येत आहे. या प्रकल्पांतर्गत येरवडा (Yerwada jail) कारागृहातून महिनाभरात 418 कैद्यांची (prisoners) सुटका करण्यात आली आहे.

सध्या येरवडा मध्यवर्ती कारागृह हे राज्यातील सर्वाधिक क्षमतेचे मोठे कारागृह आहे. या कारागृहातील कैद्यांची संख्या सध्याच्या क्षमतेपेक्षा तिप्पट आहे. कैद्यांना जास्त काळ तुरुंगात ठेवता येत नाही. विशेष म्हणजे तरुण कैद्यांचे दीर्घकाळ कारागृहात न राहता त्यांचे पुनर्वसन कसे करता येईल, या दृष्टिकोनातून हा प्रकल्प सुरू करण्यात आला आहे.

आझादीच्या अमृत महोत्सवाअंतर्गत या प्रकल्पाची घोषणा करण्यात आली. या प्रकल्पासाठी 16 मापदंड निश्चित करण्यात आले आहेत. यामध्ये प्रामुख्याने फौजदारी दंड संहिता (CrPC) कलम 436 (जामीनपात्र गुन्हा) आणि 436A यांचा समावेश आहे.
येरवडा कारागृहातील या प्रकल्पाला मुख्य जिल्हा न्यायाधीश संजय देशमुख, यूटीआरसी समितीचे प्रमुख आणि जिल्हा न्यायाधीश ए.एस.वाघमारे, जिल्हा विधी सचिव मंगल कश्यप, वाघमारे, पुणे यांच्या मार्गदर्शनाखाली प्राधिकरण राबविण्यात आले. कारागृह अधीक्षक राणी भोसले आणि वरिष्ठ कारागृह अधिकारी पल्लवी कदम यांनी या प्रकल्पासाठी सहकार्य केले.

हा प्रकल्प राबविण्यासाठी सर्वोच्च न्यायालयाने आदेश दिल्यानंतर जिल्ह्यातील प्रत्येक न्यायालय आणि कारागृह प्रशासनासोबत बैठक घेऊन कैद्यांची सर्व माहिती गोळा करण्यात आली. त्यानंतर दर आठवड्याला बैठक घेऊन जास्तीत जास्त कैद्यांची सुटका करण्याचा प्रयत्न करण्यात आला. या उपक्रमाची संपूर्ण माहिती कारागृहातील रेडिओ सेंटरवरून देण्यात आली.

कैद्यांच्या सुटकेचे प्रमुख निकष ठरवले त्यात कैद्याचे वय 19 ते 21 दरम्यान आहे, ज्यांचा हा पहिला गुन्हा आहे, गुन्ह्यासाठी सात वर्षे किंवा त्यापेक्षा कमी शिक्षा आहे, एक चतुर्थांश शिक्षा तुरुंगात आहे, कैद्याचे वय 65 वर्षांपेक्षा जास्त आहे यांसारख्या सूटसाठी एकूण 16 निकषांचा समावेश आहे.

सर्वात जास्त क्षमतेचं कारागृह
येरवडा कारागृह हे सर्वात जास्त क्षमता असलेलं कारागृह आहे. यात  2,449 कैद्यांची क्षमता आहे. मात्र या कारागृहात 5,782 कैद्यांना ठेवण्यात आलं आहे. खून, खुनाचा प्रयत्न, दरोडे, मारामारी, जबरी चोऱ्या, अपहरण, खंडणी, फसवणूक अशा गुन्ह्यातल्या आरोपींना कारागृहात पाठवलं जात आहे. पुण्यात गुन्हेगारीचं प्रमाण वाढत आहे त्यासोबतच पोलिसांकडून कारवायाचा धडाका लावला आहे. त्यामुळे कारागृह हाऊसफुल्ल झालं होतं. मात्र या योजने अंतर्गत काही कैद्यांना सोडण्यात आलं आहे.