Success Story: उत्तर प्रदेशातील (UP) बाराबंकी जिल्ह्यातील देवा ब्लॉकमधील दफेदार पूर्वा येथील फूल शेतकरी मोईनुद्दीन यांनी फुलशेतीचा ( flower farming) यशस्वी प्रयोग केला आहे. 2002 मध्ये त्यांनी वकिलीची प्रॅक्टिस सोडून फुलांची लागवड सुरू केली. ग्लॅडिओलस (Gladiolus) फुलांची लागवड सुरू केली. यातून त्यांना लाखोंची कमाई सुरू केली. यातून मिळालेल्या चांगल्या नफ्यामुळं अधिक शेतकऱ्यांना प्रेरणा मिळाली. गावात फुलशेतीचे क्षेत्र विस्तारले आणि गावाला "फुलांचे गाव" म्हणून ओळखले जाऊ लागले. 


वकील  बनला फुलशेतीचा मास्टर 


मोईनुद्दीन यांनी यूपीमध्ये पहिले पॉली हाऊस स्थापन केले. त्यात जरबेराची लागवड करून लाखोंची कमाई करत आहेत. वकिली सोडून फुलशेती करुन लाखोंची कमाई करणारा मोईनुद्दीन आल्या जिल्ह्याचा आदर्श बनला आहे. लखनौमधून एलएलबी उत्तीर्ण झाल्यानंतर मोईनुद्दीनला कायद्याचा अभ्यास करावासा वाटला नाही, म्हणून त्याने आपले वडिलोपार्जित गाव सोडले. त्यानंतर बाराबंकीमध्ये त्यांनी पारंपरिक शेती सोडून फुलांची लागवड सुरू केली. प्रथम एक बिघा शेतात विदेशी ग्लॅडिओलस फुलांची लागवड सुरू केली. एका बिघामध्ये 15 हजार ग्लॅडिओलस फुलांची लागवड करून अवघ्या चार ते पाच महिन्यांत 40 ते 45 हजार रुपयांचा नफा कमावला.


 फुलांचे गाव म्हणून गावाची ओळख


पारंपारिक शेतीच्या तुलनेत चांगल्या नफ्यामुळं या शेतीकडे शेतकऱ्यांचे लक्ष वेधले गेले आणि मोईनुद्दीन यांच्या सल्ल्याने गावातील काही शेतकऱ्यांनी या शेतीत हात आजमावला. ग्लॅडिओलस फुलांचे चांगले उत्पन्न मिळाल्याने शेतकऱ्यांचे मनोबल उंचावले. काही वेळातच संपूर्ण गावात ग्लॅडिओलसची लागवड सुरू झाली. आज परिस्थिती अशी आहे की, गावातील बहुतांश शेतकऱ्यांनी फुलशेती सुरू केली आहे. गावात 50 एकरांपेक्षा जास्त क्षेत्रावर ग्लोडिओलसची लागवड सुरू झाली आहे. दफेदार हे गाव फुलांचे गाव म्हणून ओळखले जाऊ लागले आहे.


वार्षिक कमाई 70 ते 75 लाख रुपये 


मोईनुद्दीन इथेच थांबला नाही. यानंतर त्यांनी 2009 साली उत्तर प्रदेशात पहिले पॉली हाऊस उभारून हॉलंडचे विदेशी फूल जरबेराची लागवड सुरू केली. यामुळं त्यांना एका वर्षात 5 लाखांपर्यंत कमाई होऊ लागली. आज सुमारे 6 एकर क्षेत्रात ग्लॅडिओलस फुलांची तर एक एकरात जरबेरा फुलांची लागवड केली जात आहे. मोईनुद्दीनने सांगितले की ग्लॅडिओलस फुलांची लागवड केल्यानंतर त्यांनी पॉली हाऊसमध्ये आणखी मोठा व्यवसाय सुरू केला आहे. ज्यामध्ये त्यांनी जरबेरा या विदेशी फुलांची लागवड केली आहे. त्यांची वार्षिक कमाई 70 ते 75 लाख रुपये आहे.


फुलशेतीचे अर्थशास्त्र


सामान्य शेतीच्या तुलनेत फुलशेतीमध्ये मोठा फायदा असल्याचे मोईनुद्दीन यांनी सांगितले. त्यांच्या मते, सामान्य शेतीमध्ये एकरी 30 ते 40 हजार रुपये मिळतात. तर पॉलीहाऊस शेतीच्या माध्यमातून त्याच जमिनीवर जरबेराची प्रति एकर 15 ते 20 लाख रुपयांची बचत होऊ शकते. जरबेरा फुलाला सरासरी पाच रुपये प्रति फुलाचा भाव असल्याचे शेतकरी मोईनुद्दीन सांगतात. तथापि, त्यांची फुले मोठ्या प्रमाणात विकली जातात आणि किंमती कधी-कधी वर-खाली होतात. एक एकर पॉली हाऊसमध्ये 25 हजारांपर्यंत जरबेराची रोपे लावली जातात, तर एका झाडाला वर्षभर 35 ते 40 फुले येतात. यातून ते लाखोंची कमाई करतात. 


एक एकर ग्लॅडिओलस फुलांची लागवड करून चार ते पाच महिन्यांत एक ते दीड लाख रुपयांचा निव्वळ नफा मिळतो. इन्स्टॉलेशन आणि मेंटेनन्सच्या प्रश्नावर ते म्हणाले की पॉली हाऊस बांधण्यासाठी सुमारे 60 लाख रुपये खर्च येतो. ज्यामध्ये सरकार 50 टक्के अनुदान देते. एकदा रोप लावले की पाच ते सहा वर्षे फुले येत राहतात.


कोरोनाच्या काळात मोठं नुकसान 


मोईनुद्दीन यांनी शेतकऱ्यांना कोरोनाच्या काळातील आव्हानेही सांगितली. सुमारे दोन वर्षे फुलांची नासाडी झाल्याचे त्यांनी सांगितले. कोरोना महामारीमुळे लागू करण्यात आलेल्या निर्बंधांमुळे कोणताही समारंभ झाला नसल्याने सजावटीत फुलांचा वापर करण्यात आला नाही. अशा स्थितीत फुलांची विक्री झाली नाही. मात्र आव्हाने असतानाही त्यांनी हिंमत हारलो नाही आणि परिस्थिती सुधारल्यानंतर ते हळूहळू फुलशेती वाढवत आहेत. आता उत्पन्न चांगले मिळू लागले आहे. आज जिल्ह्यातील शेतकरी मोईनुद्दीन यांना आपला आदर्श मानतात आणि आता फुलशेतीमुळे जिल्ह्यात सुमारे 15 ते 20 पॉली हाऊस बांधले गेले आहेत.


गावात ट्रेन थांबू लागली


दिल्ली-मुंबईसह मेट्रो शहरांमध्ये ग्लॅडिओलस फुले आणि जरबेरा फुलांना मागणी आहे. त्यामुळे आता विविध विदेशी फुलांची लागवड केली जात आहे. त्यामुळे त्यांचे अधिक उत्पादन होत असून गावाबाहेर त्यांच्या फुलांची मागणी वाढली आहे. त्यांची फुले दिल्लीला नेण्यासाठी, भारतीय रेल्वेने एक विशेष थांबा देण्याचा निर्णय घेतला आहे, जेणेकरून शेतकरी आता त्यांचे उत्पादन बाजारात सहज पोहोचवू शकतील.


राष्ट्रपती आणि पंतप्रधानांनीही केला त्यांचा गौरव 


जेव्हा त्याने विदेशी फुलांची लागवड करण्यास सुरुवात केली, तेव्हा संपूर्ण बाराबंकी जिल्ह्यात तो एकमेव शेतकरी होता. काही काळानंतर शेतकरी त्यांच्यात सामील होऊ लागले आणि वेळोवेळी बाराबंकीचे 2000 ते 2500 शेतकरी त्यांच्यात सामील झाले. जे शेतकरी पूर्वी शेतीत पैसे वाचवू शकत नव्हते ते आज लाखो रुपयांची बचत करू शकले आहेत. देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनीही मोईनुद्दीन यांच्यामुळे खूप प्रभावित झाले होते. त्यांनी त्यांचा गौरवही केला होता. देशाचे माजी राष्ट्रपती एपीजे अब्दुल कलाम यांनीही मोईनुद्दीन यांचे कौतुक केले आहे. 


महत्त्वाच्या बातम्या: