Rupee Hits Low: चालू वर्षात तब्बल पाच टक्के घसरणीसह रुपयाची डॉलरच्या तुलनेमध्ये विक्रमी घसरण सुरूच आहे. आजही (4 डिसेंबर) आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत डॉलरच्या तुलनेत अक्षरशः धारातीर्थी पडला. त्यामुळे रुपया 90.43 वरती आला. काल रुपया 90.15 वरती बंद झाला होता. रुपयाची अभूतपूर्व घसरण झाल्याने अर्थव्यवस्थेला सुद्धा मोठा झटका बसला आहे. त्यामुळे भारताचा आयातीवरील खर्च वाढणार असून इंधन खरेदीला सुद्धा फटका बसणार आहे. इतकेच नव्हे तर कंपन्यांना लागणारा कच्चा माल, सुटे घटक, धातू आणि रसायनाच्या किंमती सुद्धा वाढणार आहेत. उत्पादित वस्तूंच्या किंमती वाढणार आहेत. सततच्या परदेशी निधीच्या बाहेर जाण्यामुळे रुपयावर दबाव निर्माण झाला आहे. 2025 मध्ये आतापर्यंत रुपया 5.5 टक्क्यांनी कमकुवत झाला आहे. 1 जानेवारी रोजी रुपया डॉलरच्या तुलनेत 85.70 वर होता आणि आता तो 90.43 वर पोहोचला आहे.
रुपया घसरल्याने आयात महाग होईल
रुपया घसरल्याने भारतासाठी आयात महाग होईल. शिवाय, परदेशात प्रवास करणे आणि शिक्षण घेणे देखील महाग झाले आहे. जेव्हा रुपया डॉलरच्या तुलनेत 50 रुपये होता तेव्हा अमेरिकेतील भारतीय विद्यार्थ्यांना 50 रुपयांना 1 डॉलर मिळू शकत होता हे लक्षात घ्या. आता, विद्यार्थ्यांना 1 डॉलरसाठी 90.21 रुपये खर्च करावे लागतील. यामुळे विद्यार्थ्यांसाठी शुल्कापासून ते निवास आणि जेवणापर्यंत सर्व काही महाग होईल.
रुपया घसरण्याची तीन कारणे
- अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतीय आयातीवर 50 टक्के कर लादला आहे, ज्यामुळे भारताचा जीडीपी विकास दर 60-80 बेसिस पॉइंट्सने कमी होऊ शकतो आणि वित्तीय तूट वाढू शकते. यामुळे निर्यात कमी होऊ शकते आणि परकीय चलनाचा प्रवाह कमी होऊ शकतो. म्हणूनच रुपया दबावाखाली आहे.
- परदेशी संस्थात्मक गुंतवणूकदारांनी (एफआयआय) जुलै 2025 पासून ₹1.03 लाख कोटींपेक्षा जास्त किमतीच्या भारतीय मालमत्ता विकल्या आहेत. हे अमेरिकेच्या व्यापार शुल्काबद्दलच्या चिंतेमुळे आहे. यामुळे डॉलरची मागणी वाढली आहे (विक्री डॉलरमध्ये रूपांतरित केली जाते), ज्यामुळे रुपया खाली येत आहे.
- तेल आणि सोने कंपन्या हेजिंगसाठी डॉलर खरेदी करत आहेत. इतर आयातदार देखील टॅरिफ अनिश्चिततेमुळे डॉलरचा साठा करत आहेत. यामुळे रुपयावर दबाव येत आहे.
आरबीआयचा कोणताच हस्तक्षेप नाही
एलकेपी सिक्युरिटीजचे व्हीपी रिसर्च अॅनालिस्ट जतीन त्रिवेदी म्हणाले, "भारत-अमेरिका व्यापार कराराबद्दल कोणतीही ठोस बातमी आलेली नाही आणि वेळापत्रक वारंवार पुढे ढकलण्यात आले आहे, त्यामुळेच रुपयाची विक्री गेल्या काही आठवड्यात वेगाने होत आहे." त्रिवेदी पुढे स्पष्ट करतात की धातू आणि सोन्याच्या विक्रमी किमतींमुळे आयात बिलात वाढ झाली आहे. अमेरिकेतील उच्च शुल्कामुळे भारतीय निर्यातीची स्पर्धात्मकता बिघडली आहे. त्यांनी पुढे सांगितले की, यावेळी आरबीआयचा हस्तक्षेपही लक्षणीयरीत्या कमी झाला आहे, ज्यामुळे घसरण आणखी वाढली आहे. आरबीआय धोरण शुक्रवारी येणार आहे आणि बाजाराला अपेक्षा आहे की मध्यवर्ती बँक चलन स्थिर करण्यासाठी पावले उचलेल. तांत्रिकदृष्ट्या, रुपया मोठ्या प्रमाणात जास्त विकला जातो.
चलनाची किंमत कशी निश्चित केली जाते?
- डॉलरच्या तुलनेत कोणत्याही चलनाच्या मूल्यात घट होणे याला चलन अवमूल्यन म्हणतात.
- प्रत्येक देशाकडे परकीय चलन साठा असतो, जो तो आंतरराष्ट्रीय व्यवहार करण्यासाठी वापरतो. परकीय गंगाजळीतील वाढ आणि घट यांचा परिणाम त्याच्या चलनाच्या मूल्यात दिसून येतो.
- जर भारताचा परकीय चलन साठा अमेरिकन चलन साठ्यातील डॉलरच्या रकमेइतका असेल तर रुपयाचे मूल्य स्थिर राहील. जर आपला डॉलर साठा कमी झाला तर रुपया कमकुवत होईल; जर तो वाढला तर रुपया मजबूत होईल.
इतर महत्वाच्या बातम्या