नवी दिल्ली : भारताचे जेम्स बाँड म्हणून ओळखले जाणारे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल (Ajit Doval) यांच्यानंतर राजिंदर खन्ना (Rajinder Khanna) राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) असतील का? असा प्रश्न उपस्थित झाला आहे. अलीकडेच राष्ट्रीय सुरक्षा परिषद सचिवालय (NSCS) मध्ये अनेक बदल झाले. 9 जून 2014 रोजी नरेंद्र मोदी तिसऱ्यांदा पंतप्रधान झाले आणि दुसऱ्याच दिवशी 10 जूनपासून अजित डोवाल यांचा तिसरा कार्यकाळही सुरू झाला. 2014 आणि 2019 मध्ये नरेंद्र मोदी यांच्या पंतप्रधानपदी त्यांची राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार म्हणून नियुक्ती झाली. पण पीएम मोदींच्या तिसऱ्या कार्यकाळात एनएससीएसमध्ये एक नवीन गोष्ट घडली आहे. म्हणजेच प्रथमच अतिरिक्त NSA नियुक्त करण्यात आले आहेत. राजिंदर खन्ना यांना हे नवे पद देण्यात आले आहे, ज्यांना उप एनएसए पदावरून बढती देण्यात आली आहे. राजिंदर खन्ना RAW चे प्रमुख राहिले आहेत.


NSCS मध्ये मोठे बदल


प्रत्यक्षात एनडीए सरकारने तिसऱ्या कार्यकाळात राष्ट्रीय सुरक्षा परिषदेच्या सचिवालयाची पुनर्रचना केली आहे. रिपोर्टिंगमधील बदल दोन्ही स्तरांवर झाले आहेत. पहिले सचिवालयात आणि दुसरे NSA कार्यालय आणि केंद्रीय मंत्री यांच्यात. NSA पूर्वीपेक्षा मोठ्या संस्थेचा प्रमुख बनला आहे. आतापर्यंत फक्त तीन डेप्युटी असायचे, पण आता अतिरिक्त NSA देखील आहेत. माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग आणि भारताचे माजी राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार मंडळ (NSABI) यांचे माध्यम सल्लागार असलेले संजय बारू म्हणतात की, आता NSA चे मुख्य काम सल्लागार बनले आहे तर ऑपरेशनल प्रकरणांमध्ये त्यांची भूमिका कमी झाली आहे. द इंडियन एक्सप्रेस या इंग्रजी वृत्तपत्रात प्रकाशित झालेल्या त्यांच्या लेखात बारू यांनी म्हटले आहे की, आता NSA डोवाल राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार मंडळ (NSABI) आणि स्ट्रॅटेजिक पॉलिसी ग्रुप (SPG) सारख्या सल्लागार संस्थांशी व्यवहार करतील.


अजित डोवाल हायपर-ॲक्टिव्ह होतील का?


बारू म्हणतात की केवळ संरक्षण कर्मचारी (CDS) आणि तिन्ही दलांचे प्रमुख, तसेच संरक्षण, गृह आणि परराष्ट्र व्यवहारांसह इतर काही विभागांचे सचिवच एनएसएला अहवाल देत नाहीत, तर ते सर्वजण देखील अहवाल देतात. अशा स्थितीत या खात्यांचे मंत्री नव्या बदलांकडे कसे पाहतात, हे पाहावे लागेल. बारू यांचे म्हणणे आहे की, पंतप्रधानांचे प्रमुख सल्लागार नागरी नोकरशाहीशी व्यवहार करत असले तरी एनएसएने अतिक्रियाशीलता दाखवली आणि कॅबिनेट सचिव आणि सरकारच्या इतर सचिवांच्या बैठका घेण्यास सुरुवात केली, तर वादाची परिस्थिती निर्माण होऊ शकते.


NSA जोडून कोणती भूमिका बजावेल?


संजय बारू यांच्या म्हणण्यानुसार, अतिरिक्त NSA चे पद तयार करण्यात आले आहे ते आता NS आणि सहा मध्यम-स्तरीय युनिट प्रमुखांदरम्यान द्वारपालाची भूमिका बजावेल. हे युनिट प्रमुख तीन उप NSA आणि तीन सेवांचे प्रमुख आहेत. याचा अर्थ पंतप्रधान आणि दैनंदिन स्तरावर राष्ट्रीय सुरक्षेवर लक्ष ठेवणाऱ्यांमध्ये नोकरशाहीचा आणखी एक थर निर्माण झाला आहे. प्रश्न असा आहे की एनएसए अजूनही पंतप्रधानांना दररोज ब्रीफ करेल की ही जबाबदारी आता अतिरिक्त एनएसएकडे गेली आहे की एनएसए आणि अतिरिक्त एनएसए दोन्ही मिळून पंतप्रधानांना ब्रीफ करतील? दुसरा प्रश्न असा आहे की रॉ आणि आयबी आणि सीडीएसच्या प्रमुखांचा पंतप्रधानांशी काय संबंध असेल?


नव्या नियुक्तीबाबत अनेक प्रश्न आहेत


बारू म्हणतात की या बदलांमुळे नागरी आणि लष्करी नोकरशाहीमध्ये अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहेत. राजिंदर खन्ना यांना बढती देऊन मोदी सरकारने एनएसए डोवाल यांना काही संदेश दिला आहे का, अशीही चर्चा आहे. दरम्यान, असेही बोलले जात आहे की अजित डोवाल त्यांचा कार्यकाळ पूर्ण करतील, त्यानंतरच राजिंदर खन्ना यांना त्यांची जागा दिली जाईल. डोवाल यांच्या तिसऱ्या नियुक्तीमध्ये ते पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या कार्यकाळापर्यंत किंवा पुढील आदेश येईपर्यंत त्यांच्या पदावर राहतील, असे म्हटले आहे.


इतर महत्वाच्या बातम्या