मुंबई: जगभरात कोरोनाचे लसीकरण सुरु झाले असले तरी त्याने अपेक्षित वेग साध्य केला नाही. त्यामुळे आता या लसीकरणाचा वेग वाढवण्यासाठी कोरोनाची लस ही गोळ्या आणि स्प्रेच्या स्वरुपात तयार करण्याचे काम ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटीची लस तयार केलेल्या शास्त्रज्ञांनी हाती घेतलं आहे.
कमी वेळात आणि कमीत कमी किमतीत कोरोना व्हायरसवरती लस शोधून आणि ती जगभरातील 50 पेक्षा अधिक देशात उपलब्ध करून दिल्याबद्दल ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटीचे शास्त्रज्ञ कौतुकास पात्र ठरले आहेत. असे असले तरी भारतासारख्या देशात अजूनही लसीकरण म्हणावे तसे वेग घेत नाही. आफ्रिकेतील आणि आशियातील अनेक देशात अजून लसीकरण सुरु सुद्धा झाले नाही. याचे मुख्य कारण म्हणजे लसीची कमी प्रमाणात असणारी उपलब्धता, लसीसाठी लागणारे इन्फ्रास्ट्रक्टर आणि लस हि इंजेक्शन स्वरूपात असल्याने कमी वेळेत जास्त उत्पादन करता येत नाही.
या सर्व प्रश्नाचा विचार करुन आणि कमी वेळेत संपूर्ण जगभरात लस उपलब्ध व्हावी म्हणून ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटीचे शास्त्रज्ञ लस गोळीच्या आणि स्प्रेच्या स्वरूपात निर्माण करण्याच्या तयारीला लागले आहेत. कोरोना व्हायरसचा शरीरामध्ये प्रवेश नाकावाटे किंवा तोंडावाटे होतो, शरीरात प्रवेश केल्यावर सर्वात प्रथम श्वसनमार्गाच्या वरच्या भागामध्ये तो संसर्ग करतो आणि काही दिवसातनंतर तो श्वसनमार्गाच्या खालच्या भागामध्ये संसर्ग करतो. जर कमीत कमी वेळेत कोरोना व्हायरसला शरीरामधून बाहेर काढायचे असेल किंवा नष्ट करायचे असेल तर श्वसनमार्गाच्या वरच्या भागात रोगप्रतिकारक शक्ती क्रियाशील राहण्याची गरज आहे.
नाक किंवा तोंडात लस पोचविण्यामुळे शरीराच्या श्वसनमार्गाच्या वरच्या भागाच्या प्राथमिक पेशींमध्ये अँटीबॉडीज तयार होऊन व्हायरसचा पुढे पसरण्याचा म्हणजेच आपल्या फुफुसांमध्ये जाण्याचा मार्ग रोखला जाऊ शकतो. जेव्हा लस गोळीच्या स्वरूपात दिले जाईल तेव्हा बराच वेळ ती गोळी तोंडात ठेवल्याने श्वसनमार्गाच्या वरच्या भागातील प्राथमिक रोगप्रतिकारक पेशींना लसीचा फायदा होतो.
ऑक्सफोर्ड-अ‍ॅस्ट्रॅजेनेका लस ज्या शास्त्रज्ञांच्या पुढाकाराने तयार झाली त्यापैकी एक ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटीच्या शास्त्रज्ञ प्राध्यापक सारा गिलबर्ट यांनी इंग्लंड मधील कॉमन्स सायन्स अँड टेक्नॉलॉजी कमिटीसमोर, 24 फेब्रुवारी रोजी या विषयावर चर्चा केली. अशा प्रकारे लसीची गोळी तयार करण्याचा हा जगातील पहिलाच प्रयोग असेल आणि त्यामुळेच यासाठी काही वेळ सुद्धा लागू शकतो असे प्राध्यापक सारा गिलबर्ट यांनी सांगितले. अशा प्रकारे वेगळ्या पद्धतीने लस तयार केल्यानंतर त्यांची सुरक्षितता आणि नंतर कार्यक्षमतेची चाचणी घ्यावी लागेल.
याचा अजून एक फायदा आहे कि यामुळे शरीरामध्ये तयार होणारी रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया थोडी वेगळी पण आत्ताच्या इंट्रामस्क्युलर इंजेक्शन पेक्षा अधीकच असेल. अशा प्रकारे तयार केलेल्या लसीला जर उत्तम प्रतिसाद मिळला तर भविष्यात श्वसनमार्गाच्या संसर्गासाठी असाच प्रकारच्या लसी विकसित केल्या जातील. लस जर गोळीच्या स्वरूपात उपलब्ध झाली तर कमीत कमी वेळेत संपूर्ण जगात लसीकरण करता येईल. इंग्लंडचे आरोग्य (लस) मंत्री नधीम जहावी यांनी या प्रयोगाला सर्वोतोपरी सहकार्य आणि निधी पुरवण्याचे जाहीर केले आहे. अमेरिकेतील इम्युनिटीबायो या कंपनीने गोळी किंवा टॅब्लेटच्या रुपात लस तयार करण्यासाठी ऑक्सफर्डचे शास्त्रज्ञ विकसित करत असलेल्या तंत्रज्ञानाचा वापर करून लसीच्या क्लिनिकल चाचण्या सुरू केल्या आहेत.