Shardiya Navratri 2025: सध्या पितृपक्ष सुरू आहे. हा काळ संपताच नवरात्रौत्सव सुरू होईल. यासाठी अनेक ठिकाणी जय्यत तयारी सुरू झालीय. तसं पाहायला गेलं तर नवरात्रीचा उत्सव हा केवळ भक्तीचा उत्सव नाही तर उर्जेचा देखील उत्सव आहे. शास्त्रांमध्ये नवरात्रीतील घटस्थापना आणि मूर्तीची दिशा देखील अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. देवी पुराण आणि स्कंद पुराण यांसारखे ग्रंथ या पूजेचे महत्त्व स्पष्ट करतात. नवरात्रीत घटस्थापना ही देवी शक्तीला आवाहन करण्यासाठी सर्वात पवित्र विधी आहे. कलश आणि मूर्ती योग्य दिशेने ठेवल्यासच देवीची नऊ दिवसांची पूजा पूर्णपणे फलदायी ठरते. पुराणात आणि शास्त्रात म्हटल्याप्रमाणे याबाबत अधिक माहिती जाणून घ्या..
घटस्थापना ही देवी शक्तीला आवाहन करण्याचा सर्वात पवित्र विधी
नवरात्री हा केवळ भक्तीचा उत्सव नाही तर ऊर्जा संतुलनाचा काळ देखील आहे. शास्त्रांमध्ये स्पष्टपणे म्हटले आहे की जर घटस्थापना आणि देवीच्या मूर्तीची दिशा योग्य नसेल तर आध्यात्मिक साधनाचे पूर्ण फायदे गमावले जातात. याचा अर्थ असा की नवरात्रीची सुरुवात केवळ पूजा साहित्यानेच नव्हे तर शास्त्रीय मार्गदर्शक तत्त्वांनी करावी, जेणेकरून देवीचा आशीर्वाद घर आणि कुटुंबावर कायमचा राहील. परंपरा, वास्तु आणि देवी संबंधित मंत्र स्पष्टपणे सूचित करतात की पूर्व आणि ईशान्य दिशा सर्वोत्तम दिशा मानल्या जातात. मात्र याबाबत पुराणात नेमकं काय म्हटलंय, जाणून घेऊया...
स्कंद पुराणात घटस्थापनेच्या दिशेबद्दल काय म्हटलंय?
स्कंद पुराणात देवीच्या पूजेचे महत्त्व आणि घटस्थापनेच्या विधींचे तपशीलवार वर्णन केले आहे. ते पूजेचे शुद्धीकरण, आह्वान मंत्र आणि नियमांचे तपशीलवार वर्णन करते, परंतु कोणत्याही एका दिशेला अनिवार्य करत नाही. तरीही, पंडित आणि वास्तु तज्ज्ञांच्या मते, ईशान्य दिशा देवतांचे प्रवेशद्वार मानली जाते. म्हणूनच या ठिकाणी कलश किंवा घट ठेवण्याची परंपरा कायम आहे.
देवी पुराणात म्हटलंय...
देवी पुराणात उल्लेख केल्याप्रमाणे मातृका देवतांच्या पूजे संदर्भात, मूर्ती उत्तरेकडे तोंड करून ठेवल्या पाहिजेत असा उल्लेख आहे. याचा अर्थ असा की देवीच्या पूजेमध्ये उत्तर दिशा विशेषतः फलदायी मानली जाते. या परंपरेनुसार, नवरात्रीच्या पूजेदरम्यान देवीची मूर्ती बहुतेकदा पूर्वेकडे किंवा उत्तरेकडे तोंड करून ठेवली जाते.
घट आणि मूर्तीची दिशा
कलश स्थापना: ईशान्य कोपरा (ईशान कोन) सर्वात शुभ मानला जातो.
मूर्ती/चित्र: पूर्वेकडे किंवा उत्तरेकडे तोंड करून ठेवावे.
पूजकाची दिशा: उपासक सहसा पूर्वेकडे तोंड करून बसतो, ज्यामुळे आध्यात्मिक साधना यशस्वी होते.
शास्त्र आणि पुराणात मोठे महत्त्व
शास्त्रात म्हटल्याप्रमाणे, पूर्व दिशा ज्ञान आणि प्रकाशाचे प्रतीक मानली जाते, तर उत्तर दिशा स्थिरता आणि समृद्धी प्रदान करते असे म्हटले जाते. ईशान्य कोपरा हा देवतांचे प्रवेशद्वार आहे, जिथे सकारात्मक उर्जेचा प्रवाह सर्वाधिक असतो. म्हणूनच, या दिशांमध्ये कलश आणि मूर्ती स्थापित करणे पारंपारिक आहे. नवरात्रात घटस्थापनेचे महत्त्व केवळ परंपरेपुरते मर्यादित नाही तर शास्त्रे आणि पुराणांमध्ये देखील आढळते. स्कंद पुराणात उपासनेची पद्धत आणि घटाचे वैभव वर्णन केले आहे, तर देवी पुराणात उत्तर दिशेला विशेष महत्त्व दिले आहे. या संकेतांच्या आधारे, ईशान्येकडे कलश आणि पूर्वेकडे किंवा उत्तरेकडे मूर्ती स्थापित करणे सर्वोत्तम मानले जाते. यामुळे नवरात्र पूजेचे फायदे अनेक पटीने वाढतात आणि देवी दुर्गेचे आशीर्वाद सहजपणे मिळतात.
हेही वाचा :
Sarva Pitri Amavasya 2025: अवघे 4 दिवस बाकी! सर्वपित्री अमावस्येला 10 दशकांनंतर बनतोय जबरदस्त योग, 3 राशींचे नशीब उजळणार! पितरांचा कायम आशीर्वाद लाभेल
(टीप : वरील सर्व बाबी एबीपी माझा केवळ माहिती म्हणून वाचक-प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवत आहे. यातून एबीपी माझा कोणताही दावा करत नाही.)