Independence Day 2025: मोहम्मद अली जीना रुग्णवाहिकेत तडफडले, माउंटबॅटनच्या बॉम्बमध्ये चिंधड्या; हिंदुस्थानची फाळणी करणाऱ्या लोकांचा शेवट कसा झाला?
Independence Day 2025: 2 जून 1947 रोजी भारताचे व्हाईसरॉय लॉर्ड माउंटबॅटन यांनी फाळणीची योजना मांडली. ब्रिटनचे पंतप्रधान क्लेमेंट ॲटली यांनी त्यास मान्यता दिली. सिरिल रॅडक्लिफने विभाजित रेषा आखली.
independence Day 2025: जगाच्या इतिहासात सर्वाधिक मानवी कत्तल पाहिलेल्या भारताची फाळणी आजही भळभळती जखम आहे. साडे सात दशके उलटूनही त्या वेदनेच्या खपल्या अजूनही छळत आहेत. मात्र, या फाळणीची संकल्पना कोठून आली? कोणाच्या डोक्यात ही कीड शिजत होती, याबाबत आपण आज समजून घेणार आहोत.
वेगळ्या पाकिस्तानची चर्चा कशी आणि कोठून आली?
28 जानेवारी 1933 रोजी केंब्रिज विद्यापीठातील रहमत अली या विद्यार्थ्याने एक मसुदा तयार केला. मुस्लिमांना आपले अस्तित्व टिकवायचे असेल तर त्यांनी आपला देश हिंदूंपासून वेगळा करावा, असे त्यात लिहिले होते. यातूनच पाकिस्तानची संकल्पना पुढे आली. रहमत अली मुस्लीम लीगचे मोहम्मद अली जिना (Muhammad Ali Jinnah) यांना भेटले तेव्हा त्यांनी त्यांना त्यांच्या मसुद्याविषयी सांगितले. हळूहळू ही संकल्पना इतकी लोकप्रिय झाली की 1940 मध्ये मुस्लिम लीगने 'पाकिस्तान' हा वेगळा देश प्रस्तावित केला.
हिंदुस्थानची फाळणी करणाऱ्या लोकांचा शेवट झाला तरी कसा?
2 जून 1947 रोजी भारताचे व्हाईसरॉय लॉर्ड माउंटबॅटन (Lord Mountbatten) यांनी फाळणीची योजना मांडली. ब्रिटनचे पंतप्रधान क्लेमेंट ॲटली यांनी त्यास मान्यता दिली. सिरिल रॅडक्लिफने विभाजित रेषा आखली. फाळणीत सामील असलेल्यांचा काहींचा क्षयरोगाने, तर काहींचा स्फोटामुळे मृत्यू झाला. कुणाचा न्यूमोनियाने मृत्यू झाला, तर कुणाच्या अंत्यसंस्कारासाठी वर्गणी गोळा करायची वेळ आली.
‘मुस्लिम्स अगेन्स्ट द मुस्लिम लीग : क्रिटिक्स ऑफ द आयडिया ऑफ पाकिस्तान’ या पुस्तकानुसार चौधरी रहमत अली मोहम्मद अली जिना यांच्या पाकिस्तानवर खूश नव्हते. त्यांनी कल्पिले लल्या पाकिस्तानपेक्षा सध्याचा पाकिस्तान खूपच लहान होता. पाकिस्तानची निर्मिती झाली तेव्हा ते संपूर्ण काळ इंग्लंडमध्येच राहिले. डॉमिनिक लॅपियर आणि लॅरी कॉलिन्स 'फ्रीडम ॲट मिडनाईट' मध्ये लिहितात की ज्या व्यक्तीने पहिल्यांदा पाकिस्तानचे स्वप्न पाहिले होते तो 14 ऑगस्टच्या रात्री केंब्रिजच्या हंबर स्टोन रोडवरील त्याच्या घरात एकटा बसला होता. 1948 मध्ये रहमत अली यांनी ठरवले की आता ते त्यांच्या मायदेशी पाकिस्तानात जातील आणि तेथेच राहतील. इंग्लंडमधून सर्व काही विकून ते 6 एप्रिल 1948 ला लाहोरला पोहोचले. पाकिस्तानात आल्यानंतर त्यांनी अपूर्ण पाकिस्तानच्या निर्मितीवर जिनांविरुद्ध धाडसी विधाने करण्यास सुरुवात केली. जीनांनी याकडे लक्ष दिले नाही, परंतु पीएम लियाकत अली नक्कीच रागावले.
जीनांचा देशद्रोही म्हणून उल्लेख, दफनविधीसाठी पैसे गोळा करायची वेळ
एके दिवशी रहमत अली यांनी जिना यांना देशद्रोहीम्हटले. त्यावर सरकारने त्याची सर्व संपत्ती जप्त केली आणि देश सोडण्यास सांगितले. रहमत अली ऑक्टोबर 1948 मध्ये रिकाम्या हाताने इंग्लंडला रवाना झाले. कर्ज काढून आपले जीवन जगत होते. कर्जदारांपासून वाचण्यासाठी त्यांनी स्वतःला दिवाळखोर घोषित केले होते. 3 फेब्रुवारी रोजी त्यांचे निधन झाले. मृतदेहातून दुर्गंधी येऊ लागल्यावर पाकिस्तानची संकल्पना देणाऱ्याचा मृत्यू अस्पष्टपणे झाल्याचे उघड झाले. दफन करण्यासाठी कोणीही नव्हते. त्यानंतर 20 फेब्रुवारी 1951 रोजी केंब्रिजच्या इमॅन्युएल कॉलेजचे मास्टर एडवर्ड वेलबोर्न यांनी आपल्या माजी विद्यार्थ्याला केंब्रिजच्या न्यू मार्केट रोड स्मशानभूमीत दफन करण्याची व्यवस्था केली.
जिना यांना टीबी झाला होता, रुग्णवाहिकेतच तडफडले
फाळणीपूर्वीही मोहम्मद अली जिना टीबीने त्रस्त होते. 5 सप्टेंबर 1948 रोजी फाळणीनंतर अवघ्या एक वर्षानंतर जिना यांची प्रकृती ढासळू लागली. थुंकीची तपासणी केली असता न्यूमोनियाही झाल्याचे आढळून आले. त्यांचा श्वास कोंडायला लागला होता. त्यावेळी ते क्वेटा येथे होते. त्यांची बहीण फातिमा लिहितात की डॉक्टरांनी मला सांगितले की कायदे आझम फक्त काही दिवसांसाठी पाहुणे आहेत. मी हिंमत एकवटली आणि माझ्या भावाला ही गोष्ट सांगितली. तो म्हणाला, मला कराचीला घेऊन जा, माझा जन्म तिथेच झाला, मला तिथेच दफन करायचे आहे.
गव्हर्नर जनरल यांना तातडीने विमानाची व्यवस्था करण्याचे आदेश मिळाले. फ्लाइटमध्ये जिना यांच्यासोबत डॉ मिस्त्री, नर्स डनहम आणि बहीण फातिमा उपस्थित होत्या. दोन तासांच्या उड्डाणानंतर ते कराची विमानतळावर 4.15 वाजता उतरले. फातिमा लिहितात की त्या दिवशी विमानतळावर रिसीव्ह करण्यासाठी किंवा सलाम करायला कोणीच नव्हते. विमानतळावर अगोदर तयार केलेल्या लष्कराच्या रुग्णवाहिकेत जिनांना स्ट्रेचरवर ठेवण्यात आले. नर्स डनहॅम आणि मी त्यांच्यासोबत होतो. रुग्णवाहिका अतिशय संथ गतीने पुढे जात होती. टीमचे सदस्य इतर गाड्यांमधून पुढे निघाले होते. फक्त डॉ. इलाही बक्श, डॉ. मिस्त्री आणि गव्हर्नर जनरलचे मिलिटरी सेक्रेटरी यांचीच वाहने पुढे जात होती. अवघ्या चार किलोमीटरच्या आत रुग्णवाहिका नादुरुस्त होऊन अचानक थांबली.
फातिमा लिहितात की, 'मला सांगण्यात आले की पेट्रोल संपले आहे. जेव्हा ती रुग्णवाहिकेकडे परत गेली तेव्हा कायदे आझम यांनी हात हलवून विचारले, काय झाले? मी त्याच्या कानात कुजबुजले की रुग्णवाहिकेचे इंजिन बिघडले आहे. त्यावेळी जिनांवर माशा फिरत होत्या. इतर रुग्णवाहिका आणि वाहने स्ट्रेचर बसवण्याइतकी मोठी नव्हती, म्हणून आम्ही थांबलो. प्रत्येक क्षण जिना मृत्यूच्या जवळ घेऊन जात होता. जिथे रुग्णवाहिका उभी होती तिथे निर्वासितांच्या शेकडो झोपड्या होत्या. त्यांना भारतातून आणून इथे स्थायिक करणारा जिना या रुग्णवाहिकेत होता हे त्यांच्यापैकी कोणालाच माहीत नव्हते.
एक तासानंतर, दुसरी रुग्णवाहिका आली आणि जीनांसोबत गव्हर्नर जनरल हाऊसच्या दिशेने निघाली. डॉ. इलाही यांनी फातिमाला सांगितले की, क्वेटा ते कराची हा प्रवास आम्ही दोन तासांत विमानाने पूर्ण केला. इथेच कराचीत विमानतळ ते गव्हर्नर जनरल हाऊस हे अंतर दोन तासात कापले जाते. जिना यांना गव्हर्नर जनरल हाऊसमध्ये आणण्यात आले. त्याने थोडा वेळ विश्रांती घेतली. मग त्याने डोळे उघडले आणि फातिमाला जवळ येण्याचा इशारा केला. फातिमाने तिचे कान तोंडाजवळ आणताच जिना यांनी शेवटचे शब्द म्हटले… फाती खुदा हाफिज.
माऊंटबॅटनचे संपूर्ण कुटुंबांच्या स्फोटात चिंधड्या
सोमवार 27 ऑगस्ट 1979 रोजी, अनेक दिवसांच्या पावसानंतर, माउंटबॅटन आणि त्यांचे काही कुटुंब आयर्लंडमधील काउंटी स्लिगो येथे सुट्टीसाठी गेले. ते सकाळी 11.30 वाजता त्यांच्या 29 फूट लांब शॅडो बोटीने निघाले. त्यांच्यासोबत मुलगी पॅट्रिशिया आणि तिचा चित्रपट निर्माता पती जॉन, जॉनची आई डोरीन नॅचबुल, लेडी ब्रेबॉर्न आणि पॅट्रिशियाची 14 वर्षांची जुळी मुले निकोलस आणि टिमोथी आणि 15 वर्षांचा नोकर पॉल मॅक्सवेल होते. दोन गुप्तहेर रक्षकही कुटुंबावर नजर ठेवत होते.
बोट पुढे सरकून अवघी 15 मिनिटे झाली असताना अचानक बॉम्बस्फोट झाला. हा बॉम्ब आयरिश रिपब्लिकन आर्मी म्हणजेच IRA च्या दोन बंडखोरांनी पेरला होता. त्यांच्या आयरिश मोहिमेच्या दडपशाहीचा IRA ला राग आला आणि शाही कुटुंबाला धडा शिकवायचा होता. या स्फोटात माउंटबॅटनसह सर्वांचा मृत्यू झाला. IRA ने या प्रकरणी थॉमस मॅकमोहन (वय 31) आणि फ्रान्सिस मॅकगर्ल (वय 24) यांना अटक केली. माउंटबॅटनवर लिहिलेल्या 'देअर लाइव्हज अँड लव्हज' या पुस्तकाचे लेखक अँड्र्यू लूनी लिहितात की त्यांच्या बोटीवर 22 किलो स्फोटके ठेवण्यात आली होती. हा स्फोट इतका भीषण होता की, बोटीचे तुकडे झाले.
सिरिल रॅडक्लिफ : वयाच्या 78व्या वर्षी त्यांच्या राहत्या घरी निधन
भारतातून परतल्यानंतर सिरिल रॅडक्लिफही बीबीसीशी जोडले गेले. 1957 मध्ये सायप्रस संकटाचा उद्रेक झाल्यावर, त्यांची सायप्रसमधील घटनात्मक आयुक्तपदावर नियुक्ती झाली. त्यांनी सायप्रसच्या संविधानाचा मसुदा तयार करण्यास मदत केली. 1956 पासून त्यांनी अनेक सरकारी चौकशीचे अध्यक्ष म्हणून काम केले. त्यांना मूलबाळ नव्हते. 1 एप्रिल 1977 रोजी वयाच्या 78 व्या वर्षी त्यांचा सामान्य मृत्यू झाला.
इतर महत्वाच्या बातम्या
महत्त्वाच्या बातम्या
